• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Columns » Shoot! #3: Het lekkere wij-gevoel

Shoot! #3: Het lekkere wij-gevoel

20 juni 2013 door Tom Hannes

Tom Hannes is zenboeddhist, radiocolumnist, theatermaker- en performer, individueel en groepsbegeleider, en schrijver van de boeken ‘Zen of het konijn in ons brein‘, ‘Let’s get mythical’ en ‘De vijf gezichten van angst‘.

In de rubriek Shoot! geeft Tom antwoord op al je levensvragen. Ook een vraag ?
Mail naar: bodhitv@bosrtv.nl 

Vraag 3: Sommige mensen duiken zo diep in een vorm van spiritualiteit (of het nou boeddhisme, yoga of wat anders is) en leven volledig volgens de regels van die stroming. Desondanks leveren ze kritiek op alles wat niet volgens die regels gaat. Dat is toch geen verlichting? M. (25) uit Hilversum

Hangt ervan af. Neem nu als voorbeeld regels als ‘niet doden’, of ‘een ander niet seksueel misbruiken’. Als die worden overtreden, dan lijkt kritiek me op zijn plaats. Maar ik herinner me ook dat een Srilankaanse monnik mijn zen-monniksgewaad eens afkeurend bekeek, naar zijn eigen gewaad wees en zei: “This is how the Buddha was dressed.” Dus ja, regels kunnen inderdaad vreemde dingen doen met mensen. Ook met boeddhisten.

De kwestie van regels in een spirituele praktijk is een subtiele zaak. Er is altijd een spanning tussen de bevrijding die spirituele bewegingen beloven, en de regels die ze je vragen te volgen om tot die bevrijding te komen. Je kunt je van die spanning afmaken door simplistisch te reageren 1: denken dat je bevrijd bent omdat je alle regels netjes volgt. Of 2: denken dat je bevrijd bent omdat je alle regels naast je neerlegt. In de praktijk dragen die houdingen maar zelden bij tot een betere wereld of een groter geluk. Ergens daartussenin zit een interessant en ook echt bevrijdend gebruik van regels.

Innerlijk kompas
Bijvoorbeeld ‘niet boos worden’. Dat is een boeddhistische leefregel. Je kunt besluiten je boosheid weg te duwen, geloven dat je niet boos bent en denken dat je bevrijd bent van boosheid. Dat is geen verlichting. Dat is onderdrukking. Daar komen brokken van. De andere simplistische manier is om die regel op te geven en erop los te beuken en te tieren tot je uitgeraasd bent. Kan deugd doen. Maar vrij zijn van boosheid is nog wat anders.

Daartussen ligt de mogelijkheid om die regel ‘niet boos worden’ te gebruiken als middel om tot bevrijding te komen. Als je merkt dat je boos wordt, kan je innerlijke barometer je vertellen: ‘Hola, opgelet, kans op leed veroorzakend gedrag’. Als je dat ziet, kan de regel als een innerlijk kompas werken: ‘Goed, ik ben nu boos, hoe kan deze energie gebruiken om naar ‘niet boos’ te gaan? Zo kun je leren waarderen wat de aard van boosheid is: een energie, die opkomt, uitgelokt wordt door iets anders, en weer wat anders zal uitlokken. Aan jou om te kiezen hoe je met deze energie omgaat. Deze andere omgang met je innerlijke gedoe, zou je ‘verlicht gedrag’ kunnen noemen.

Oxytocine
Maar het tweede deel van je vraag is zeker zo interessant. Door regels te volgen kun je het gevoel krijgen dat je tot ‘een goede groep’ behoort. Dat is oké. Maar het kan je ook opzadelen met het idee dat de degenen niet tot je groepje behoren juist daarom niet zo goed zijn. Dat is inderdaad geen verlichting. Dat is gewoonweg de manier van reageren die zoveel ellende veroorzaakt op onze planeet. Het is een oeroud truukje dat al miljoenen jaren bestaat: een lekker wij-gevoel opwekken door de andere als de barbaren, de vijand, de dommen te beschouwen.

Het fijne wij-gevoel wordt opgewekt door het hormoon oxytocine. Elk groepsdier heeft dat. Ook de mens. Oxytocine dient om kleine groepjes soortgenoten bij elkaar te houden. Dat was best handig toen wij duizenden jaren geleden als kleine stammetjes op een gevaarlijke wereldbol rondliepen. Het nadeel van dat wij-gevoel is dat vreselijke dingen als racisme, seksisme, nationalistische oorlogszucht, en zelfs religieuze haat ook best lekker kunnen aanvoelen. Het groepje waar je toe behoort, voelt zich om de een of andere reden niet heel veilig, en zorgt voor een wij-kick door een vijand te kiezen: kleurlingen, vrouwen, andere landen, andersgelovigen… Dat is één van de drama’s van de mensheid. En je hebt gelijk daar vragen over te stellen. Want eigen aan verlichting is dat je dit soort dingen kunt overstijgen.

Revolutie
Ik geloof niet dat het toeval is dat wat het boeddhisme ‘verlichting’ noemt, ontstaan is in een tijd waarin aan het wij-zij-denken flink werd getwijfeld. In heel Eurazië groeide een opwinding over twee heel andere manieren van ervaren, die los stonden van het oude groepsgevoel. De eerste was het diep aangevoelde besef dat we allemaal tot één realiteit behoren. Dat was de revolutie van het universalisme. Clans of kasten of landen… we leven allemaal onder één hemel. De tweede vernieuwing was de erkenning dat ieder mens of levend wezen anders is. Dit was de revolutie van het individualisme. We zijn niet alleen een lid van een clan, stam of land… we zijn onszelf. Dit zie je in het boeddhisme, maar ook bij Socrates, Confusius en anderen.

De twee revoluties horen bij elkaar. Door zelf te denken en te mediteren en door op zijn eigen ervaren te durven vertrouwen kon de Boeddha ontwaken tot een universele liefde. En andersom ook: precies door die universele liefde kon hij aanvoelen wat ieder die een vraag aan hem kwam stellen precies nodig had. Dat was zijn grote specialiteit.

Ik denk dat die universele liefde en de compassie die oog heeft voor het verschil vandaag nog even revolutionair zijn als vijfentwintig eeuwen geleden. Als ik in en om me heen kijk, lijken ze me vandaag echt broodnodig. Misschien moeten de spirituele tradities als het boeddhisme weer wat duidelijker zijn over het belang van die twee. En ze vooral zelf heel duidelijk beoefenen. Maar het heeft geen zin om te wachten tot anderen eraan beginnen. Dat heeft de Boeddha ook niet gedaan. Hij begon er gewoonweg zelf aan.

Vanzelfsprekend zal de oxytocine blijven bestaan. Ook als we verlichtingservaringen hebben gehad. Het doet ons net iets meer houden van vrienden en naasten en van onze eigen sanghaleden en leraren, dan van anderen. Dat hoeft niet zo’n ramp te zijn. Zolang we de twee revoluties maar blijven beoefenen. En maakt de oxytocine dan weer eventjes brokken? Dan kunnen goeie leefregels ons misschien weer de juiste richting wijzen…

Deze column van Tom Hannes is afkomstig van Bodhitv een jongerenwebsite van de Boeddhistische Omroep. Het BD heeft een samenwerkingsovereenkomst met deze site.

 

 

 

Categorie: Columns Tags: Bevrijding, boos, leefregel, Tom Hannes

Lees ook:

  1. Shoot! #7: De weg uit de hel
  2. Shoot #9: Over wachten en wachten
  3. Meditatie als belichaming (6): Wijsheid van de Allesvolbrengende Actie
  4. Goff – wit

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Jules Prast zegt

    20 juni 2013 om 13:08

    Dankjewel! Goed geschreven, relativerend en to the point. Bruikbare tips om zelf afwegingen te maken en inzicht te ontwikkelen.

  2. Ujukarin zegt

    21 juni 2013 om 15:54

    Niet slecht ;-)
    Kern is dat een sangha, met z’n regels en gevraagd en ongevraagd elkaar bevragen, uitstekend helpt om mensen over hun eigen ego heen te groeien MAAR soms kan afglijden tot gewoon een groep met groepsregels en identiteit. Wat alleen maar het (groeps) ego vergroot. En daarmee dus bijvoorbeeld de buitenwereld de maat gaat nemen, vaak zonder zelf al te goed te zijn in het praktizeren van wat men predikt.
    Goede reden om scherp te blijven, maar beslist niet om kind met het badwater weg te gooien en te beslissen dat je wél boeddhist wilt zijn maar geen sangha vormt. Voor de overgrote meerderheid van sanghalozen die ik ken geldt helaas dat, door welbewust wegstrepen van die regels en gevraagd en ongevraagd elkaar bevragen, hun eigen ego nóg groter opgeklopt wordt dan wanneer ze wel eens die sangha zouden proberen.

    With folded palms,

    • Joop Romeijn zegt

      22 juni 2013 om 17:12

      Ujukarin heeft weer fraai de voordelen van het beoefenen in een sangha beschreven en de gevaren genoemd waaraan een ‘ongeorganiseerde’ boeddhist (die eigenlijk geen boeddhist genoemd mag worden) is blootgesteld.
      Juist om deze reden en om een aantal praktische argumenten was hij steeds sterk tegen het opnemen van ongeorganiseerden in de BUN.

      Daarom ben ik nu dubbel benieuwd wat zijn argumenten waren om in de ledenvergadering van de BUN van 8 juni nu toch voor het voorstel te stemmen uit te zoeken hoe dit mogelijk gemaakt kan worden (ik neem aan dat hij aanwezig was, en anders zijn vervanger/vervangster wel).
      Niet zo maar neutraal ‘uit te zoeken’ maar er enthousiast vòòr zijn, zoals Aad Verboom kennelijk namens de BUN aan de interviewer van het Boeddhistisch Dagblad heeft laten merken.
      Waarom is Ujukarin niet in die werkgroep gaan zitten die de creatieve dialoog met de ongeorganiseerden (aldus Aad) gaat voeren ?

      O, ja: ik ken maar een heel klein percentage van de ‘sanghalozen’ (900.000, claimde BOS een paar jaar geleden, braaf gevolgd door de BUN). Dus hoe het met hun ego’s is, weet ik niet.

  3. Connie Franssen zegt

    22 juni 2013 om 10:54

    Lekker geschreven weer, Tom. Dank je wel.

  4. Ujukarin zegt

    22 juni 2013 om 18:20

    Hoi Joop,

    Het was te verwachten – elk topic dat ook maar in de verste verte met de BUN gerelateerd kon worden is weer reden om die erbij te halen ;-).
    Maar slechts for the record: NIET alle BUN-leden stemden voor het instemmen van deze commissie, en ik heb inderdaad een fors probleem met ethisch gedrag en daardoor ook ego van een aantal ‘ongebondenen’ die ik tot op zekere hoogte ken. Die discussie valt hier echter niet te voeren want het wordt te snel persoonlijk, voor mij is het echter nadrukkelijk maatgevend voor een breder principe en dat wilde ik hier even uiten juist als tegenwicht tegen de risico’s van onethisch gedrag en ego van sangha’s…
    With folded palms,

    • Joop Romeijn zegt

      22 juni 2013 om 21:19

      Dank je, Ujukarin, voor deze aanvullende informatie over de besluitvorming op 8 juni; die ontbrak namelijk in het interview met Aad Verboom.
      Je bent consistent geweest door tegen te hebben gestemd (als ik het goed begrijp tenminste)

      Ik betwijfel of er een significant verband is tussen het negatieve ethisch gedrag van ongebondenen en hun ongebonden zijn.
      Ik ben er ook niet voor dat ‘het persoonlijk wordt’, en ben ook voor een wetenschappelijke benadering.

      • Joop Romeijn zegt

        23 juni 2013 om 10:21

        Nog een kleine toevoeging
        Het grappige is, Ujukarin, dat wij het grotendeels eens zijn.
        Net als jij vind ik dat de beoefening van het boeddhistische pad het beste samen met anderen gedaan kan worden.
        Net als jij vind ik dat ongeorganiseerden niets te zoeken hebben in deze BUN

        Alleen zijn we het een beetje oneens over taalgebruik, jij vindt het al gauw ruw en op de persoon spelend; ik vind het al gauw slijmerig en belangen ontkennend.

        Daarom een meer algemene vraag, niet alleen aan jou:
        Is het boeddhisme in Nederland niet al te sterk een middel-class gebeuren, met de daarbij horende ‘keurige’ middle-class-cultuur?

  5. Henk Molenaar zegt

    23 juni 2013 om 10:56

    Het boeddhisme gaat over de middenweg en niet over extremen. Net gedrag pas daar keurig in.

  6. Ujukarin zegt

    23 juni 2013 om 14:05

    Ja en met name net spraakgedrag. Zie Abhaya Soetra, onderstaand in Engels een hoofdgedeelte. De lieden met wie ik het grondig oneens ben over o.a. georganiseerd boeddhisme in Nederland hebben m.i. écht geen kaas gegeten van het toepassen hiervan in hun Internet-spraak en dat smijt heel wat deuren dicht – in ieder geval in hun eigen gezicht :-(

    [1] In the case of words that the Tathagata knows to be unfactual, untrue, unbeneficial (or: not connected with the goal), unendearing & disagreeable to others, he does not say them.

    [2] In the case of words that the Tathagata knows to be factual, true, unbeneficial, unendearing & disagreeable to others, he does not say them.

    [3] In the case of words that the Tathagata knows to be factual, true, beneficial, but unendearing & disagreeable to others, he has a sense of the proper time for saying them.

    [4] In the case of words that the Tathagata knows to be unfactual, untrue, unbeneficial, but endearing & agreeable to others, he does not say them.

    [5] In the case of words that the Tathagata knows to be factual, true, unbeneficial, but endearing & agreeable to others, he does not say them.

    [6] In the case of words that the Tathagata knows to be factual, true, beneficial, and endearing & agreeable to others, he has a sense of the proper time for saying them. Why is that? Because the Tathagata has sympathy for living beings.”

Primaire Sidebar

Door:

Tom Hannes

Tom Hannes is zenboeddhist, radiocolumnist, theatermaker- en performer, individueel en groepsbegeleider, en schrijver van de boeken 'Zen of het konijn in ons brein', 'Let's get mythical' en 'De vijf gezichten van angst'. 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 29 mei 2025
    Rust, eenvoud en tevredenheid
  • 1 juni 2025
    Thuiskomen in het lichaam - Meditatiedag met Lex van Heel
  • 2 juni 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 3 juni 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 4 juni 2025
    Zen Spirit zenmeditatie Arnhem, 1e helft 2025 8 januari-25 juni
  • 4 juni 2025
    Zenmeditatie in Leiden
  • 5 juni 2025
    Introductieworkshop ‘Leven vanuit Vrijheid’
  • 6 juni 2025
    Yoga en meditation
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Deconstructie van het godsbeeld van Pseudo-Dionysius

    Hans van Dam - 23 mei 2025

    Over het verschil tussen weten-wat-niet en niet-weten.

    De wolk van niet-weten

    Hans van Dam - 22 mei 2025

    Over beeldloze mystiek en mystiekloze beelden.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Ardan – meevechten
    • Als God alomvattend is, omvat Hij ook het kwaad
    • Sodis – de virtuele denkster 530
    • RPC en Charity from the heart – Laat ons Kind zijn
    • Taigu – Zonder leven na de dood geen boeddhisme

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.