Pas vandaag bij de herdenking van het Duitse bombardement op Rotterdam besefte ik hoeveel indruk dat al die jaren heeft gemaakt op ons gezin. Op mijn ouders, die familieleden verloren bij dat bombardement, maar ook bij hun zes kinderen die luisterden naar de verhalen die mijn moeder vertelde over die verschrikking en de dood van geliefden. Het verdriet erfden.
Die gebeurtenis zat in onze genen, wij, de kinderen, in totaal honderden dierbaren, slachtoffers van zinloos geweld, onder het puin, levend verbrand zoals een tante van mijn moeder. Niet alleen op de vierde mei, tijdens de dodenherdenking of vandaag, bij de herdenking van het bombardement, was het stil in ons. Er was een overgedragen verdriet, een gemis, zinloos geweld, dat in ons gezin en door andere familieleden werd ervaren.
Ik keek vandaag naar de herdenkingsbijeenkomst op Plein 1940, met het beeld de Verwoeste Stad van Zadkine. Hoorde de burgemeester vertellen over de bombardementen op Marioepol. Mensen onder het puin. Doden en gewonden.
Ik was ontroerd ervoer het verdriet van mijn ouders, grootouders en anderen. Alle slachtoffers van het bombardement hebben nu een naam die vanavond als het donker wordt wordt geprojecteerd op een gebouw in Rotterdam. Ook die van mijn familie, het lijkt wel of dat verlichting geeft.
Ik heb het gevoel dat ik het verdriet nu wat kan loslaten. Leerlingen van de openbare basisschool Het Landje spraken op het Plein mooie woorden. Mijn twee kleinzoons zitten op die school, alsof een cirkel wordt gesloten, tante Alie en haar gezin, mijn kleinzoons, generaties later. Licht breekt door. Alsof mijn kleinkinderen het verdriet mee delen. Lichter maken.
Moedig voorwaarts!
BIJSLUITER: het lezen van deze columns kan leiden tot groot geestelijk ongemak, woedeaanvallen, depressies, onbeheerst gedrag, angstaanvallen, maagzuur, zweten, ongeloof, twijfel aan eenieder, straatvrees, lange tenen en het geloof in het eigen gelijk. Bij de lezers. Scheldpartijen en een onbedwingbare drang om te reageren zijn waargenomen. Sommigen willen mij corrigeren. Of bedanken. Of prijzen. De drang om in verzet te komen is waargenomen, het abonnement op te zeggen. Sommigen besluiten de krant niet meer te lezen, of te boycotten. Er kwaad over te spreken. Te janken of te vloeken. De straat op te gaan om te demonstreren maar niet weten waartegen. Het boeddhisme de rug toe te keren. Of aan de drugs te gaan. En zo gaat het maar door.
Wouter ter Braake zegt
Ontroerend verhaal, Joop. En ja, verdriet en wanhoop stroomt nog generaties verder. Vaak wel zachter, zeker wanneer de pijn wat kan oplossen in een liefdevol hart.
Dit verhaal raakt me en ik leef met je mee.