Robert Keurntjes: Het nieuws deze week – 2013518

Wanneer ik het nieuws lees moet ik soms denken aan ‘1984’ van George Orwell en hoe daar het nieuws geschreven of herschreven wordt. Hoe weet ik dat wat ik lees ook echt gebeurd is? Het zijn geïllustreerde verhaaltjes over gebeurtenissen waar ik niet bij was maar die ik zonder meer aanneem als feitelijk. Ze scheppen, samen met mijn eigen ideeën, een beeld van de wereld die ik als de werkelijkheid beschouw en waar ik bepaalde waarde aan hecht.

Wanneer men bij een filmpje van een besnorde man die in een ruimtestation ‘Major Tom’ zingt, vertelt dat dat een astronaut is die voor zijn afscheid de eerste videoclip in space gemaakt heeft, duid ik dat anders dan wanneer men bij hetzelfde filmpje zegt dat het uit een SF-film uit de jaren tachtig komt. Ik zou dan zelfs tot de bewering kunnen komen dat een echt ruimtestation er anders uit ziet, of dat het best wel realistisch lijkt.

Dat het nieuws gelezen en geduid wordt vanuit het perspectief van de lezer wordt ook wel duidelijk wanneer je reacties leest. Dat had ik deze week vooral bij de commentaren op minister Bussemaker, die vrouwen opriep om financieel onafhankelijk van hun man te worden. Dat kwam vooral omdat ik het zelf in eerste instantie wel een goed verhaal vond. Een mening die klaarblijkelijk niet door iedereen gedeeld wordt.

De reacties riepen bij mij de vraag op waar men op reageert? Is het iets wat Bussemaker gezegd heeft of zijn het vooronderstellingen waar men (we, de samenleving) mee leeft? Waarom voelen we ons zo bedreigt in onze vrije keuze door de uitspraken van Bussemaker?

Op zich is wat ze zegt niet vreselijk spectaculair, maar ik kan me wel voorstellen dat ze er gevoelige snaren mee raakt. Ze refereert aan het schuldgevoel dat vrouwen zou leiden tot de keuze om voor de kinderen te zorgen. De term ‘schuldgevoel’ heeft geen positieve connotatie. De reactie dat het niet gedaan wordt uit schuldgevoel maar dat het een vrije keuze is, valt dan te verwachten. Wanneer ze het had gehad over ‘verantwoordelijkheidsgevoel’ waren de reacties anders geweest.

Doorgaans zullen we minder onbehagen voelen wanneer iemand ons aanspreekt op ‘verantwoordelijkheidsgevoel’ dan op ‘schuldgevoel’. Nog mooier vinden we het wanneer we het niet doen op grond van één van beide maar op grond van onze eigen weloverwogen individuele keuze. Die vrije keuze komt in de commentaren veelvuldig terug. Het argument dat een  op de drie huwelijken eindigt in een echtscheiding, lijkt daarbij geen argument te mogen zijn. Je bent toch vrij om dat risico te nemen? Toch wijzen we mensen geregeld op risico’s van hun keuzes en vinden we het ook niet erg als de overheid maatregelen neemt om risico’s te verminderen. We waarschuwen rokers met het argument dat 1 op de 4 rokers hun pensioen niet haalt, en wijzen jongeren er op dat ze bij hun schoolkeuze ook rekening moeten houden met het arbeidsperspectief.

Waar het om het huwelijk gaat leven we überhaupt in een spagaat. De status van het huwelijk is de afgelopen 50 jaar behoorlijk veranderd.

Enerzijds houden we nog vast aan het idee dat het huwelijk voor de rest van het leven is en tegelijkertijd zijn we gewend geraakt aan de optie van scheiding wanneer er moeilijkheden ontstaan. Vanuit dat perspectief is het voor de hand liggend dat je mensen op de risico’s van afhankelijke rolverdelingen wijst. Bussemaker heeft het risico meteen gekoppeld aan een oplossing waar niet iedereen achter staat.

Als het enkel zou gaan om de voorgestelde oplossing dan zou je verwachten dat er andere oplossingen voorgesteld zouden worden. Je zou bij voorbeeld kunnen voorstellen om in het huwelijkscontract de rolverdeling op te nemen en de wederzijdse verantwoordelijkheden die daar uit voortvloeien bij een echtscheiding. In zakelijke contracten worden daar clausules voor opgenomen, waarom dan niet bij een huwelijk?

Mijn punt is niet het aandragen van een andere oplossing maar dat we vaak niet reageren op wat ons voorgeschoteld wordt maar op wat wij daar zelf bij denken en voelen.

Dat speelt evengoed wanneer de FAO oproept om meer insecten te gaan eten. Ik weet dat insecten een gezonde bron van eiwitten zijn maar mijn ideeën erbij roepen enig onbehagen op. Bij mij gaat dat om het idee dat insecten ‘vies’ zijn, bij een ander zou het wellicht gaan om het idee dat je dan wel heel erg veel levens moet beëindigen om je bord vol te krijgen.