Soorten mystiek en hoe ze heten, waaronder de mystiek van niet-weten.
Wat is mystiek?
Het woord ‘mystiek’ is net als het woord ‘mysterie’ afgeleid van het Griekse werkwoord myein, dichtdoen of sluiten.
Als bijvoeglijk naamwoord betekent ‘mystiek’ mysterieus, onbekend, vreemd, raadselachtig, verborgen, geheimzinnig, ontoegankelijk.
‘Het mystieke’ is datgene wat mysterieus is.
Het zelfstandig naamwoord ‘mystiek’ betekent oog hebben voor het mystieke. Erbij stilstaan. Je erdoor laten leiden. Erin opgaan.
Alleen het hogere als onderwerp van mystiek
Het onderwerp van mystiek, datgene wat als mysterieus gezien of ervaren wordt, varieert per traditie en per persoon, maar bijna alle mystieke tradities en mystici maken onderscheid tussen het natuurlijke en het bovennatuurlijke, het menselijke en het bovenmenselijke, het aardse en het hemelse, het relatieve en het absolute, het duale en het non-duale.
Het natuurlijke zou gewoon zijn, het bovennatuurlijke buitengewoon. Het gewone zou kenbaar en beschrijflijk zijn, het buitengewone onkenbaar en onbeschrijflijk.
Het hele leven als onderwerp van mystiek
Wat als je geen onderscheid weet te maken tussen het natuurlijke en het bovennatuurlijke? Als je niet eens weet of er wel zoiets is als het natuurlijke en het bovennatuurlijke, laat staan wat de overeenkomsten, verschillen en verbanden daartussen zijn?
Wat als alle verschijnselen voor jou even mysterieus, onbekend, vreemd, raadselachtig, verborgen, geheimzinnig, ontoegankelijk zijn? Als je jezelf, andere mensen, dieren, planten, dingen, woorden, verhalen, allemaal wonderlijk, verbazingwekkend, verbijsterend vindt?
Wat als je geen idee hebt wat het is dat je allemaal ziet, hoort, denkt; of teveel ideeën, waaruit je niet kan kiezen?
Dan ben je net als ik. Dan ga je hoofdschuddend en schouderophalend door het leven. Dan ben je weteloos.
Voor mij betekent mystiek dat het leven me in alle geledingen boven de pet gaat. Dat al mijn zogenaamde kennis in de lucht hangt. Dat de grond met medeneming van mijn voetstuk voorgoed onder mijn voeten is weggeslagen.
Voor mij is niet God het mysterie, maar het hele bestaan, inclusief alle theologische vraagstukken. Niet de hemel is het mysterie, maar de hele kosmos, met alles erop en eraan.
Onder ogen zien dat je zo goed als niets weet en nooit geweten hebt, al dacht je van wel – dat is voor mij mystiek. Je erbij neerleggen en eraan overgeven – dat is voor mij mystiek. Het tot uitgangspunt van je leven maken of zien worden – dat is voor mij mystiek. De mystiek van niet-weten.
Feitelijk is de mystiek van niet-weten een pleonasme. Mystiek is wat je niet weet. Niet-weten is per definitie mystiek. Mystiek is per definitie niet-weten.
Klassieke vormen van mystiek, en hoe je ze noemt
Klassieke vormen van mystiek richten zich op het bovennatuurlijke.
Ze hebben klinkende eigennamen als chassidisme (Joodse mystiek), soefisme (islamitische mystiek), taoïsme (Chinese mystiek).
Ze ontlenen hun namen aan de traditie waarin ze ingebed liggen: christenmystiek, zenmystiek, hindoemystiek.
Ze ontlenen hun naam aan hun onderwerp: godsmystiek, brahmanmystiek, bewustzijnsmystiek, geloofsmystiek, jezusmystiek, liefdesmystiek, minnemystiek, bruidsmystiek, getalsmystiek, natuurmystiek.
Ze ontlenen hun naam aan hun idee over de relatie tussen het natuurlijke en het bovennatuurlijke: theïsme (alles uit god, god boven alles), pantheïsme (alles is god, god is alles), panentheïsme (alles is god, god is meer dan alles).
De mystiek van niet-weten, en hoe je het noemt
Een radicaal niet-weten maakt geen onderscheid tussen natuurlijk en bovennatuurlijk. De mystiek van niet-weten gaat niet over het bovennatuurlijke maar over het hele bestaan. Welk etiket je het best kan gebruiken voor de mystiek van niet-weten hangt af van je doel.
Als je het aandachtsveld wil benoemen, kan je spreken van bestaansmystiek, existentiële mystiek of de mystiek van alledag.
Seculiere mystiek, wereldse mystiek of wereldmystiek kan ook, zolang je voor ogen houdt dat een radicaal niet-weten agnostisch is, niet atheïstisch.
‘Natuurmystiek’ is niet aan te raden, dat is een bestaande vorm van pantheïstische mystiek die het goddelijke in de natuur zoekt.
Als je je weteloosheid wil benadrukken: weetnietmystiek, agnostische mystiek of agnostiek. Of gewoon de mystiek van niet-weten natuurlijk.
Als je uitdrukking wil geven aan je gevoel en af wil zien van iedere religieuze invulling: oermystiek, protomystiek of (alleen als bijvoeglijk naamwoord) voormystiek of premystiek.
Als je wil benadrukken dat de mystiek van niet-weten vrij is van vaste denkbeelden over de weg, de waarheid, de werkelijkheid: vrije mystiek.
Als je wil benadrukken dat de mystiek van niet-weten net als de lege leer geen inhoud heeft: lege mystiek, mystiek zonder mystiek.
En als je niets wil benadrukken? Dan hou je gewoon je mond. Voor het niet-weten van alledag heb je helemaal geen woorden nodig, dus ook geen moeilijke. Of je er nu over praat of niet, je gedachten zijn ervan doortrokken.
Alfabetische lijst van synoniemen voor de mystiek van niet-weten
Zelfstandige naamwoorden: agnostiek, agnostische mystiek, bestaansmystiek, existentiële mystiek, lege mystiek, mystiek van alledag, mystiek zonder mystiek, oermystiek, protomystiek, seculiere mystiek, vrije mystiek, weetnietmystiek, wereldmystiek, wereldse mystiek.
Bijvoeglijke naamwoorden: agnostiek, agnostisch mystiek, bestaansmystiek, oermystiek, premystiek, protomystiek, seculier mystiek, voormystiek, weetnietmystiek, wereldmystiek.
Personen: agnostisch mysticus, bestaansmysticus, lege mysticus, mysticus van alledag, mysticus zonder mystiek, oermysticus, protomysticus, seculier mysticus, vrije mysticus.
