• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Veertiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Jana Verboom
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten – alle links
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
    • Redactiestatuut van het Boeddhistisch Dagblad
    • Redactieformule van het Boeddhistisch Dagblad
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Ksaf – De gespleten geest

Ksaf – De gespleten geest

7 december 2023 door Ksaf Vandeputte

Toen ik jong was, woonde ik in de Seefhoek, een Antwerpse wijk die sterk in verval was en later de bakermat zou worden van het extreemrechtse Vlaams Belang. Mijn buren waren zonder uitzondering boos op het stadsbestuur dat het onderhoud van straten en pleinen verwaarloosde. Al even diep waren ze gefrustreerd door de verloedering van huizen en winkels die systematisch door Turken en Marokkanen werden ingepalmd.

Sindsdien is er een ware een blanke onderklasse ontstaan van arbeiders die hun banen zien verdwijnen naar landen met goedkopere arbeidskrachten. Voor goed betaalde banen is steeds hogere opleiding en IT-kennis nodig. Migranten vullen de minder goed betaalde banen in. Die migranten brengen bovendien een vreemde cultuur binnen. Bange blanken hebben steeds meer de indruk dat ze niet alleen uit hun vertrouwde omgeving maar ook uit de eigen cultuur verdreven worden. Extreem rechts speelt daar zeer behendig op in met een discours over hoe hinderlijk migranten zijn, hoe ze uit onze straten weg pesten en hoe de elite hen doelbewust naar hier haalt om onze oude cultuur te vervangen door een kosmopolitische orde en zelfs door een bruine, Islamitische orde.

Zoals ik in het hoofdstuk over het denken beschreef, leidt ongedisciplineerd denken tot dualisme, zwart-witdenken. Dualisme doordringt momenteel de hele maatschappij, de hele wereld. Het begint al in onze directe leefwereld. Wie in een grote stad woont, is vaker jong, hoog opgeleid, goed omringd door sociale voorzieningen en diensten en eerder progressief. Mensen op het platteland en in kleine steden zijn vaak ouder, geïsoleerd en eerder conservatief.

Wie jong, hoog opgeleid en goed omkaderd is, kan het zich permitteren om in een geglobaliseerde, high tech wereld te leven. De rest voelt zich bedreigd door een onpersoonlijke, vervreemdende, onwetend en machteloos makende wereldorde. Wie jong, hoog opgeleid en goed omkaderd is, weet theoretisch wel dat we gedomineerd worden door de 0,1 procent rijken, maar voelt de impact daarvan niet aan den lijve. Hoe eenzijdige voeding, gebrek aan voorzieningen en gebrek aan kennis je zelfvertrouwen en je gezondheid aantasten. Hoe dat alleen maar erger zal worden. Want de 0,1 procent rijken hebben niet alleen de materiële rijkdom in handen, maar ook onze informatie. Zij domineren het internet. Als de verspreiding van die informatie hun belangen aantast, houden ze die desnoods achter. Zij kopen patenten op van bijvoorbeeld levensreddende medicijnen of technologie die het klimaat kan redden. Als de productie van die uitvindingen nog niet rendabel is, houden ze die desnoods achter.

Zo ontstaat er stilaan niet enkel een kloof tussen rijk en arm, maar vooral tussen de wetenden en de niet-wetenden. In het boeddhisme is onwetendendheid een van de fundamentele oorzaken van ons lijden. De paradox is dat de nieuwe klasse van de wetenden in feite lijdt aan  onwetendendheid in de boeddhistische zin van het woord. Zij voelen zich vaak beter dan de domme, vaak conservatieve onderklasse. Wat een groot gebrek aan mededogen is. Wie niet in staat is om aan informatie te geraken is niet zozeer dom of conservatief maar bang en terecht boos. Dat is niet hetzelfde als haat, ook een fundamentele oorzaak van lijden. Er is zoiets als een gerechtvaardigde woede, een ‘heilige woede.’ Dat is vaak de motor voor het streven naar meer rechtvaardigheid en waardigheid.

Nondualiteit. Passages bundelen!

‘Zoals een mes zichzelf niet kan snijden, kan het universum zichzelf als object niet volledig zien zonder zichzelf compleet te verminken,’ schrijft Ken Wilber. [1] Toch is dat wat de westerse filosofie en wetenschap als sinds de oude Grieken proberen te doen: alles als een object van kennis proberen te leren… kennen. Proberen te doen alsof we in wezen geen subjecten zijn, per definitie bevooroordeeld. Door onszelf af te scheiden van de wereld en die tot een verzameling objecten te herleiden, creëren we de valse dualiten van waarheid versus onwaarheid, goed versus kwaad, geest versus lichaam. En uiteindelijk: ik versus jij, de bron van strijd en oorlog. Is dat niet wat de westerse beschaving -naast een geweldige kennis en technologie- kenmerkt: dat we voortdurend in oorlog zijn? Met altijd nieuwe ‘forces of evil’, met de natuur, en uiteindelijk enkel voor één iets: nieuwe afzetmarkten. Zijn we in wezen niet  in oorlog met elke vorm van ‘zwakheid’, onvolmaaktheid en kwetsbaarheid?

Het kind met ons oorspronkelijke gezicht.

Een westerse mythe is dat we terug kunnen keren naar een puur, naïef, oorspronkelijk kindbewustzijn. ‘Het kind in ons’ is een metafoor voor hoe we naar het reële kind kijken. Dat is vaak romantisch, in lichtblauwe en roze tinten. Ik genoot eerst als vader en nu als grootvader ontzettend van mijn kinderen en kleinkinderen. Ik ben een speelvogel gebleven en heb altijd een hekel gehad aan de saaie, al te ernstige aspecten van het ‘volwassen zijn.’ Maar soms zijn kinderen ook kleine diertjes die je moet temmen en helpen om mens te worden. Uiteraard hebben kinderen een natuurlijke wijsheid, maar evengoed moeten we hen als volwassene voldoende regels, grenzen en kennis aanbieden om hun plaats te vinden in een complexe samenleving.

Een ander aspect van de kindmythe is dat we gewoonweg niet terug kunnen keren naar een kindbewustzijn. Onze moeizaam verworven ervaring en kennis staan in de weg. Het zou bovendien een vorm van regressie zijn en een ontkenning van onze verantwoordelijkheid als volwassene. De filosoof Ken Wilber beschrijft dit misverstand nauwkeurig. [2] In onze ontwikkeling van kind naar volwassene ziet hij drie grote stadia. In het prepersoonlijke stadium van het kind overheersen instincten, spel en lichaam. Het kindbewustzijn is mythisch, het maakt geen onderscheid tussen feiten en beleving. Als het zich aan een tafel stoot, is die tafel ‘stout’ en stond ze opzettelijk in de weg. In het persoonlijke stadium van de volwassene overheersen ego, rationeel bewustzijn, kennis en cultuur. Onze aandacht wordt opgeslorpt door uiterlijke vormen, door hoe we erin slagen om in ons levensonderhoud te voorzien, relaties aan te gaan en onze plaats in de samenleving te vinden. In het transpersoonlijke stadium komen onze intuïtieve kennis, ons spiritueel bewustzijn, onze wijsheid en ons mededogen tot bloei. We richten ons op de essentie van het bestaan en laten vormen los.

Vaak worden mystieke ervaringen die -vaak onbewust- in het prepersoonlijke en toevallig in het persoonlijke stadium kunnen voorkomen, verward met de ervaring in het transpersoonlijke stadium. In dit laatste bewustzijnsgebied zijn we zeer alert en zoeken we bewust naar eenheid door bevrijding van ons ego. Maar in alle stadia kunnen we ons laten overrompelen, en kunnen we echt inzicht in de realiteit verwarren met de extase van een verhoogd zintuiglijk gewaarzijn.

Wat we zowel in het persoonlijke als in transpersoonlijke stadium kunnen, is onze ervaring en kennis even ’tussen haakjes te zetten’ en onze situatie neutraal proberen te beschouwen. We worden meer onbevooroordeeld en spontaan door ons los te maken van onze conditioneringen. In de praktijk betekent dit de volgehouden wilsinspanning en het nauwgezet zelfonderzoek dat meditatie is. Daardoor laten we ons noch meeslepen door emoties en gedachten, noch door ‘buitengewone’ ervaringen. Wanneer we het transpersoonlijke stadium binnengaan zien we dat alle ervaringen bij de realiteit horen, zowel opwinding en verwarring als rustige, vreedzame eenheidservaringen. Wanneer we langer in het transpersoonlijke stadium blijven, verliezen we de behoefte aan opwinding en stappen we uit de verwarring. Tot enkel de rustige, vreedzame eenheidservaringen overblijven.

[1]    Ken Wilber, The spectrum of consciousness, Shambala Publications, 1986
[2]    Ken Wilber, Oog in oog, Lemniscaat, 1985

Categorie: Boeddhisme, Columns, Geluk, Ksaf Tags: de gespleten geest, dualisme, Ken Wilber, kind met het oorspronkelijke gezicht, kloof arm en rijk, racisme

Lees ook:

  1. De gespleten geest
  2. Hoe knip je de verlichting aan? (2) –  Streven naar verlichting heeft geen zin
  3. Het kind met ons oorspronkelijke gezicht
  4. Moeten we streven naar het hogere?

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Ksaf Vandeputte

De Vlaming Ksaf Vandeputte (1952) werkt als maatschappelijk werker en psychotherapeut. Hij is zeer geïnspireerd door het boeddhisme, meditatie en psychotherapie vormen volgens hem twee polen van eenzelfde gebied. Hij is lid van twee sangha’s in Vlaanderen en gewijd door Dharmavidya (David Brazier), maar even goed geïnspireerd door Thich Nhat Hanh en Ton Lathouwers. www.meditatief.be 
Alle artikelen »

Agenda

  • Agenda
  • Geef je activiteit door

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 10 februari 2025
    Zen Spirit studiegroep 'Het verborgen licht'-vanaf 10 februari 2025
  • 2 mei 2025
    Phowa Studieweek
  • 9 mei 2025
    Seminar Tenzin Wangyal Rinpoche
  • 12 mei 2025
    Maandagochtend meditatie in Amsterdam-West
  • 13 mei 2025
    Verdiepingsbijeenkomst Hand in hand met de Boeddha
  • 13 mei 2025
    Dinsdagavond op even weken samen mediteren in Almere Buiten
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • 13 mei 2025
    Oude boeddhistische inzichten voor geslaagde moderne relaties
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Weet jij wat een anker is? Test jezelf!

    Hans van Dam - 2 mei 2025

    Deel 3 van een 5-delig dwaalgesprek over de mystieke roos.

    ‘Het leven zelf is zazen’

    Wim Schrever - 28 april 2025

    De grote tragedie hier in het Westen is dat we onze eigen spirituele traditie zo snel hebben opgegeven en met het badwater -de religie- ook het kind -de spiritualiteit- hebben weggegooid. Terwijl een mens fundamenteel nood heeft aan spiritualiteit, aan zingeving.

    Geschiedenis als wapen deel 1

    Kees Moerbeek - 20 april 2025

    President Vladimir Poetin zei in 2014: ‘Onze collectieve herinnering bepaalt onze cultuur, onze geschiedenis en onze tegenwoordige tijd. En onze toekomst zal worden gevormd aan de hand van onze historische ervaring.’ Hij is het zelf die actief deze herinnering en ervaringen vorm geeft en propageert. Ivo van de Wijdeven schrijft dat in de Sovjettijd er nog werd gegrapt dat het land een zekere toekomst had, maar een onvoorspelbaar verleden. Onder Poetin is Ruslands geschiedenis als in beton gegoten. Er is maar één historische waarheid en deze is verankerd in de grondwet en de Nationale Veiligheidsstrategie.

    Jaloerse goden te slim af – de geschiedenis de baas…?

    gastauteur - 13 april 2025

    Hongersnood in een hermetisch afgesloten kuststrook die onwillekeurig aan de vernietigingskampen van weleer doet denken, besmet met meer dan een zweem van genocide… Regeert Adolf Hitler over zijn graf heen? Want bestaat Israël niet bij diens gratie? Zou zonder die bittere nazi-erfenis Palestina als land van drie monotheïstische religies niet nog gewoon zo heten? Is de grond er niet vervloekt, juist door godsdiensten die, gevoed vanuit één fictieve bron, vervolgens als protestbeweging steeds in chronologische volgorde aan haar voorgangster ontspruiten, waarmee de kiem voor een eeuwigdurende vete om de absolute waarheid is gelegd? En claimt niet elk van deze broeder- of zusterstromingen dat stuk met hun aller bloed doordrenkte aarde, aanvankelijk voor Abrahams JHWH, vervolgens voor Jezus’ Vader en ten slotte voor Allah – drie godheden die, in verbitterde onderlinge jaloezie verwikkeld, strijden niet alleen om religieuze hegemonie, maar ook om de profane en politieke macht?

    Wat is quiëtisme?

    Hans van Dam - 27 maart 2025

    Over het stillen van de wil.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het pad uit het woord
    • Het jaar 2025 – dag 128 – eigen vrijheid eerst
    • Boeken – De Vallei van Troost
    • ‘Gebruik de rechter niet als zondebok voor falend beleid’
    • Boeddha’s pleegmoeder is een voorbeeld voor boeddhisten op Moederdag

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.