• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Elfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • André Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Home » Hans van Dam » Zen laat zich niet vangen

Zen laat zich niet vangen

22 oktober 2017 door Hans van Dam

Het leven ook niet. Jij?

Wat is zen?

Het oorspronkelijke boeddhisme is een verlossingsleer, een weg waarlangs je kunt ontsnappen aan de eeuwige kringloop van wedergeboortes, aan samsara en de karmische wetten.

In het zenboeddhisme, zeker in de soto-traditie, is dit aspect van verlossing samen met de reïncarnatieleer wat op de achtergrond geraakt. Net als advaita en dzogchen is sotozen geen ingewikkelde verlossingsleer maar een eenvoudige realisatieleer.

Er is geen doel, dus ook geen weg. Er is niets om je van te verlossen en niemand om te verlossen. Je hoeft niets te doen of te laten of te worden. Realisatie is je realiseren dat er niets te realiseren valt. Inzicht is inzien dat er niets valt in te zien.

In zen is verlichting opluchting. Een tijdelijke opluchting heet in het Japans kensho, een opluchting waar geen eind aan komt satori.

Wat is zazen?

In zen is er geen weg en zen is geen weg. Daar zen hier is, kan je er net zo goed bij gaan zitten. Dit zitten heet in het Japans zazen.

Zazen dient geen hoger doel. Om toch iets te doen te hebben, maak je van het zitten een deugd. Zenmeditatie is niet bij de pakken neerzitten, maar schoonzitten. Liefst in de lotushouding, met geloken ogen en je tong tegen je verhemelte.

De eerste vijfentwintig jaar doet zazen zeer, en net als je eraan begint te wennen krijg je artrose, maar van de pijn blijf je wakker, een ander woord voor realisatie. Schoonzitten en verder niks heet in het Japans shikantaza.

Om de tijd te verdrijven, die anders wel erg langzaam gaat, mag je tijdens shikantaza je ademhalingen tellen. Niemand zal het je kwalijk nemen zolang je maar niet hardop telt.

Als je ondanks de pijn en het tellen van je adem in slaap blijft vallen, kan je beter rinzai-zen gaan doen. Dan krijg je raadseltjes op die in het Japans koan heten.

Koans hebben geen oplossing en dat is de oplossing, dus uiteindelijk komt het allemaal weer op shikantaza neer, maar dat besef je pas achteraf.

(lees verder onder de foto)

Mediterende zeeleeuw in Artis, oktober 2017. Dit vrouwtje zat/stond/hing in totaal vijfentwintig minuten op de bodem van het bassin, kleine belletjes blazend, waarbij ze elke drie minuten rechtstandig opsteeg om adem te halen en vervolgens weer rechtstandig afdaalde. Foto: Lucienne van Dam.

Van agnose naar gnosis

‘Koans hebben geen oplossing’, zei ik, ‘en dat is de oplossing’, maar dat is ook geen oplossing. Het is aan de zitter om aan geen-oplossing geen-gestalte te geven – kinderspel.

Helaas zijn er in de loop der tijd door excellente zenmeesters toch weer oplossingen en gestalten bedacht en vastgelegd in geheime antwoordboeken die in het geheim werden doorgegeven van zenvader op zenzoon, helemaal tot op de dag van vandaag, ach, ach. Agnose werd gnosis, vrijdenkerij vrijmetselarij, zen een malle molensteen der wijzen om menig priesterdwazennek. De strop van de lineage – geen religie zonder erfzonde.

Diezelfde excellente zenmeesters hebben in dezelfde grijpgeest ook stadia van verlichting bedacht, drie, vier, vijf, zeven, tien, zoveel je maar wilt. Hieruit moet blijken dat de bedenker zelf het hoogste stadium heeft bereikt, anders had hij het nooit kunnen bedenken. Zodoende is de bedenker automatisch geautoriseerd om ook bij anderen de graad van verlichting vast te stellen, en zal niemand Zijne Zennelijke Zitzak in dit leven nog van zijn zafu stoten.

Van iconoclasme tot instituut

Van alle boeddhistische scholen is zen een van de meest iconoclastische. Dat geldt in elk geval voor de oorspronkelijke Chinese variant, die ch’an of chan genoemd wordt, met als schoolvoorbeeld de boeddhadoder Linji Yixuan.

Chan was populair in China, tot het door de keizer in de ban werd gedaan. Vervolgens bloeide het op in het traditionalistische Japan, waar het door institutionalisering langs de hierboven geschetste lijnen razendsnel zijn oorspronkelijke frisheid verloor.

Niet-weten werd zeker weten, improvisatie werd ritueel, spontaniteit werd regel. Koans werden examens, zenleraren examinatoren, transmissie een diploma-uitreiking. De val in de vrijheid die zen heet, werd een krampachtige klimpartij naar de top van een honderd voet hoge bamboepaal, waar je je dertig meter dichter bij de maan waant dan alle anderen, om nooit meer los te laten.

Niet-weten, dat is pas zen

Een radicaal niet-weten, de naam zegt het al, weet als het erop aankomt geen onderscheid te maken tussen een verlossingsleer en een realisatieleer, niet tussen samsara en nirwana, niet tussen hinayana en mahayana, niet tussen meester en leerling, niet tussen vrijheid en gebondenheid, niet tussen de weg en het doel, niet tussen binnen en buiten, niet tussen vorm en leegte, niet tussen rinzai en soto, niet tussen het ene en het vele, niet tussen de persoon en het zelf, niet tussen de verlichte en de onverlichte, niet tussen mediteren en epibreren, niet tussen weten en niet-weten, niet tussen zen, zin en onzin.

In een radicaal niet-weten houdt geen enkel denkbeeld stand, ook niet het denkbeeld van een radicaal niet-weten waarin geen enkel denkbeeld standhoudt. Ook niet de karikatuur van zen die ik zojuist heb geschetst en die je wellicht met instemming of met stijgende verbazing of met groeiende verontwaardiging hebt gelezen.

Zen laat zich niet in woorden vangen.

Het leven ook niet.

Alles loslaten, dat is pas vangen.

Een streep zetten door je eigen praatjes, dat is pas niet-weten.

Niet-weten, dat is pas zen.

Weetnietzen – weg ermee.

Wegwerpzen, hoezee!

Deze tekst maakt deel uit van Zondagskindjes, een serie teksten over niet-weten die geen deel uitmaken van een serie. Illustraties, foto Lucienne van Dam

 

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Hans van Dam Tags: agnose, koan, Linji, niet-weten, rinzai zen, Shikantaza, soto zen, weetnietzen, zazen, zen, zondagskindjes

Lees ook:

  1. Is zen non-dualistisch? De gastheer en de gast
  2. Eenvoud is geen kunst | Waarom zen geen goed voornemen is
  3. Zengeest, weetnietgeest
  4. Transmissie is carnaval

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Hans van Dam

Columns. Boeken. NietWeten.nl. Contact. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 20 mei 2022 - 22 mei 2022
    The work that reconnects -Het werk dat weer verbindt
  • 22 mei 2022
    Kum Nye Yoga op zondag | Online
  • 22 mei 2022
    Lezingencyclus
  • 23 mei 2022
    Online course The Twelve Links of Interdependent Origination
  • 23 mei 2022
    Discovering Buddhism taster / refresh evenings
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

Boekbespreking – De jonge Filosoof

Erik Hoogcarspel - 9 mei 2022

In het boekje “De jonge filosoof” wordt een zekere Christoph opgevoerd, die in de bibliotheek een boek vindt van David van Goorle. Dit is het kleinere boek “Idea Physicae”, maar dan in het Nederlands. Christoph vindt met andere woorden de (niet bestaande) Nederlandse uitgave” Schets van de Natuur” in de bibliotheek.

Over populisme en het menselijk tekort

Kees Moerbeek - 8 mei 2022

‘Waarom is de burger boos?’ is volgens de geschiedkundige Maarten van Rossem gemakkelijk en ook wetenschappelijk verantwoord te beantwoorden, schrijft hij in zijn boek Waarom is de burger boos? De burger is boos, omdat hij bezorgd is over de omvangrijke immigratie en de veronderstelde negatieve effecten op onze samenleving. Dit artikel geeft een indruk van zijn boek, met aanvullingen van de socioloog Anton Zijderveld.

Boekbespreking – Een leven als ‘man of letters’. Biografie van David Hume.

Erik Hoogcarspel - 1 mei 2022

De rede kan ons tot overtuigingen leiden of laten twijfelen, maar alleen gevoelens zetten ons volgens Hume aan tot daden. Hume onderscheidt primaire indrukken en secondaire. Gevoelens zijn secondaire indrukken, want ze zijn als het ware een reactie op primaire indrukken, zoals pijn of genot.

Voor kinderen is een heel dorp nodig (2)

Rob van Boven en Luuk Mur - 20 april 2022

We houden van categorieën. Deze ouders zijn fout, en die pleegouders zijn goed. Zou het kunnen zijn dat er bij die foute ouders ook sterke punten zijn? En kan het zijn dat pleegouders ook hun problemen hebben? Wat voor boodschap krijgt een kind dat bij de ouders weggehaald is, bijvoorbeeld vanwege de toeslagenaffaire. Je ouders zijn slecht, fraudeurs, oplichters. Je bent nu bij ons en wij zijn goed?

Onmacht begrijpen, zonder klakkeloos goed te praten

Kees Moerbeek - 18 april 2022

In de ogen van de nieuwrechtse populisten is de gewone man de dupe van de globalisering en de immigratie, die hem dreigen weg te vagen. Deze taal verstaan de progressieven niet en ze staan met een mond vol tanden. Dit populisme gaat over identiteit en gemeenschap en dit bezorgt weldenkenden koude rillingen, aldus de auteur. Ook hierdoor werden de uitwassen van de globalisering en de immigratie niet ingezien. Deze populisten richten hun pijlen dan ook op de ‘de zelfgenoegzame, progressieve elite’, die een betere wereld had willen bewerkstelligen, maar ‘intussen de gewone man doodgemoedereerd aan zijn lot overliet.’

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

over ons

Recente berichten

  • De schoonheid van de lente blokkeert mijn weg
  • Boeddha en zijn innerlijke verlichtingsstrijd
  • Boeken – Cijfers kunnen de wereld redden
  • ER blokkeert olietransporten BP Raffinaderij Rotterdam
  • Verlichting? Je moet er niet aan denken

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

loading Annuleren
Bericht niet verstuurd - controleer je e-mailadres!
E-mail-controle mislukt, probeer het opnieuw
Helaas, je blog kan geen berichten per e-mail delen.
Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens