Vipassana, shikantaza, konmari – als we maar lol hebben
– Waar sta jij voor, Hans?
– Voor niets.
– Voor nietweten toch?
– Mij niet gezien.
– Pardon?
– Wie weet er nou niks.
– Hoe zou jij het noemen?
– Weten zonder weten, nietweten zonder nietweten, wijsheid zonder wijsheid, ik zonder ik, doen zonder doen, mediteren zonder mediteren, sterven zonder sterven – maakt niet uit, het is allemaal mis.
– Kan je, eh, nietweten beoefenen?
– Nietweten is de afwezigheid van hardgebakken kennis. Hoe kan je nou oefenen in de afwezigheid van iets dat er nog is? En als het eenmaal weg is, waarom zou je dan nog oefenen?
– Hoe kom je er anders vanaf?
– Waartoe behoort het idee dat je er vanaf moet?
– Je moet toch ergens van uitgaan.
– Nietweten is nergens van uitgaan. Ook hiervan niet.
– Valt er dan helemaal niets te doen of te laten?
– Als je íets kan dan is het je hardgebakken kennis kritisch onderzoeken: je hokjes, denk-beelden, aannames, normen, waarden en zekerheden. Maar hoe krijg je jezelf zo gek?
Waarom zou je twijfelen aan je projecties zolang je ze voor werkelijk houdt? Waarom zou je onderzoeken wat voor jou vanzelf spreekt? Is er eigenlijk wel zoiets als hardgebakken kennis, waarom zou je ervan af moeten, is er wel een ‘je’ om over te halen, is ‘projectie’ zelf geen projectie, wat heet ‘werkelijk’?
– Jij denkt niet dat het kan?
– Byron Katie denkt dat het kan; haar methode heet Het Werk. Jed McKenna denkt dat het kan, zijn methode heet autolyse. Psychotherapeuten denken dat het kan, hun methode heet cognitieve therapie. Zenboeddhisten van de rinzailijn denken dat het kan, hun methode heet koanmeditatie.
‘Only don’t know’, zegt Seung-Sahn, ‘Verblijf in nietweten’, zegt Jean Klein, ‘Geloof niets’, zegt meester Linji. Vipassana, shikantaza, konmari – als we maar lol hebben.
– Is nietweten voor jou een methode, een houding, een filosofie, een vorm van mystiek of meditatie, of eerder een antimethode, een antihouding, een antifilosofie, antimystiek, antimeditatie?
– Voor mij niet.
– Wat dan wel?
– Voor mij is nietweten een grensoverschrijdend denken, vrij en onvervaard, dat zichzelf vanzelf en onophoudelijk bevraagt en onverbiddelijk schoon schip maakt. Niet door iedere gedachte krampachtig te onderdrukken maar door elk weten dat het nou eenmaal debiteert, elk onderscheid dat het nou eenmaal aanbrengt, iedere gedachte die het nou eenmaal oppert tegen het licht te houden. Zonder uitzondering.
Dus ook gedachten als zou nietweten een methode of een antimethode zijn, een houding of een antihouding, een filosofie of een antifilosofie enzovoort.
Ook de gedachte dat nietweten een grensoverschrijdend denken is, vrij en onvervaard, dat zichzelf vanzelf en onophoudelijk bevraagt en onverbiddelijk schoon schip maakt.
Want is er eigenlijk wel zoiets als ‘een nietweten’ of ‘een denken’, is ‘het’ wel ‘grensoverschrijdend’, ‘vrij’ en ‘onvervaard’?
Kan ‘het’ ‘zichzelf’ wel bevragen, doet ‘het’ dat inderdaad ‘vanzelf’ en ‘onophoudelijk’ of alleen overdag of alleen tussen de bedrijven door of alleen bij levensbeschouwelijke kwesties of maar bij honderd van de tienduizend gedachten.
Of is het zelf maar een gedachte, lijkt het alleen maar zo, is het ook maar een droom, een illusie, maya, coma, leegte?
– Jij staat helemaal voor niets.
– Mij niet gezien.
– Ik bedoel, jij hebt volledig schoon schip gemaakt.
– Noem het schoon schip maken, noem het schipbreuk lijden.
– Het is allemaal mis.
– Blub.
Ook in het Boeddhistisch Dagblad: Dubbele lotus of dubbele houtgreep? Mediteren zonder mediteren.
