Advaita en zen maken korte metten met de mind. Basta! Spiritualiteit als het einde van het Bezeten Weten en die Eeuwige Wijsheid.

Beste Hans,

Volgens sommigen is Bewustzijn de ongedefinieerde ingrond van het zijnde, volgens anderen Leegte of het Niets. Volgens weer anderen is het Brahman of juist Parabrahman; Atman of juist Anatman. Er zijn er die zeggen: Dat Wat Is is de grond van dat wat is, maar dat lijkt mij een tautologie. Ik heb ook weleens gelezen dat Zijn en Niet-zijn de keerzijden van het Ene zijn, en dat het gekende in de Kenner verschijnt, dualiteit in non-dualiteit.

Komt dit volgens jou allemaal op hetzelfde neer, een soort universele waarheid of Eeuwige Wijsheid die schuilgaat onder een Babylonische spraakverwarring, of zijn het allemaal afzonderlijke theorieën? Waar gaat kosmologie over in mythologie? Wat is precies de relatie tussen het duale en het non-duale, tussen het gekende en het ongekende, tussen Bewustzijn en Zijn? Wat is het verband tussen het zijnde en mijn gedachten daarover? Ben ik de schepper of alleen maar de spiegel van de schepping? Ben ik een mens of ben ik God?

Beste Jana,

Wie spreekt over de grond van het zijnde bedrijft zijnsleer, ontologie. Het aantal ontologen in dit universum is inmiddels groter dan het aantal sterren, hun hemelse licht is oogverblindend, hun gekrakeel oorverdovend. Wie zelf nog wat wil zien of horen, wendt zich noodgedwongen af.

Waarom zijn er zoveel ontologen, is wat ik weleens zou willen weten. Wat is de bestaansgrond van de zijnsleer?

Jana: Laat ik me tot mijn hoofdvraag beperken. Verschijnt het Zijn volgens jou in het Bewustzijn of andersom? Gaat het kennen vooraf aan het zijn of het zijn aan het kennen?

Hans: Zelf heb ik altijd meer gehad met kenleer dan met zijnsleer, totdat tien jaar geleden tijdens mijn dust bowl ook die grond onder mijn voeten werd weggeblazen. Sindsdien loop ik op lucht. Ongebakken lucht.

Zijn of Bewustzijn is voor mij geen kwestie meer. Vorm of leegte ook niet. Brahman of Parabrahman ook niet. Atman of Anatman ook niet. Eenheid of veelheid ook niet. Kenner of gekende ook niet. Dualiteit of non-dualiteit ook niet. Mens of God ook niet.

Al die woorden – ze vullen wel je hoofd, maar niet je buik. De honger blijft, kijk maar naar jezelf. Substantialisme bevredigt niet. Het heeft geen substantie. Je gaat er alleen maar van boeren.

Jana: Jij hebt inzake de schepper, de schepping, het wezen van het zijn, het zelf en andere fundamentele kwesties niets te verklaren.

Hans: Zelfs niet dat er inzake de schepper, de schepping, het wezen van het zijn, het zelf en andere fundamentele kwesties niets te verklaren valt.

Jana: En dat noem jij niet-weten.

Hans: Niet-weten, gemoedsrust, bevrijding, agnose, zen, taoïsme, advaita, non-dualisme, mystiek, soefisme – wat mij betreft komt het allemaal op hetzelfde neer.

Jana: Namelijk?

Hans: Basta.

Jana: Ik dacht dat je op de Eeuwige Wijsheid doelde.

Hans: Noem het wat je wilt.

Jana: Waar staat basta voor?

Hans: Korte metten maken met de mind. Basta! Spiritualiteit als het einde van het Bezeten Weten. Ook dit weten.

Jana: Hoe kom je ertoe?

Hans: Ik kom er niet toe, het overkomt me. Met iedere gedachte.

Jana: Is Basta niet gewoon een ander woord voor de Bron, Bewustzijn, Stilte, Essentie, het Ware Zelf?

Hans: En wat zeg ik dan?

Jana: Basta!

Hans: Toedeloe.