• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Tiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • André Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Monisme, dualisme of non-dualisme? Van canon naar kanon

19 augustus 2018 door Hans van Dam

Monistische en dualistische vormen van spiritualiteit zijn stellend, katafatisch, constructief, canoniek. Non-dualistische vormen (advaita, zen, niet-weten) zijn ontstellend, apofatisch, deconstructief, laconiek. Duiden of doden? Schiet mij maar lek.

Van dualisme naar monisme

Een boekje voor het bloeden

Beste Flavia,

Je boekje, De Zachte Kracht, viel me niet tegen. Ik vond het lekker weglezen. In zijn soort is het aardige, toegankelijke lectuur. Voor mij wat te zoet. Bewustzijn, vrede, liefde, mededogen, blijdschap, dankbaarheid, bloemen, eeuwig licht. Ik hou meer van pittig.

De schrijfster zelf komt over als een onthecht, sereen en gelukzalig mens die alle ballast uit het verleden heeft losgelaten, geen schuld, angst of wrok meer kent, geen conflicten meer heeft en alle twijfel voorbij is. Iemand die het leven minzaam knikkend toelacht, hoe het zich ook misdraagt.

Niet de Flavia die ik heb leren kennen.

Voor mij leest De Zachte Kracht niet als het verslag van iemand die, ik citeer, ‘het denken heeft overwonnen’ (pagina’s 12, 23, 55, 127) en ‘het verstand heeft doorzien’ (12, 16, 47, 55, 143), maar als de geloofsbelijdenis van iemand die het ene verstand heeft ingeruild voor het andere. Het gezonde verstand voor het spirituele. De dualistische canon voor de monistische:

  1. de hokjesgeest voor de eenheidsworst
  2. de lineaire tijd voor het Eeuwige Heden
  3. materie voor Bewustzijn
  4. de illusie voor de Werkelijkheid
  5. iemand voor Niemand
  6. de doener voor de Getuige
  7. worden voor Zijn

 

Van monisme naar non-dualisme

Heb je er voorgoed tabak van, dan prop je ze alle verhalen in de loop van een kanon, aanstampen, lucifer erbij, BOEM!

Zelf kan ik net zomin geloven in het ene verstand als in het andere. Er is niets maar dan ook niets in de spirituele canon, of in welke canon ook, waarvoor ik mijn hand in het vuur zou steken zonder asbest handschoen. En er is niets waarvoor ik mijn hand in een asbest handschoen zou steken.

Vandaar misschien dat ik het spiritueel verstand met zijn monistische dogma’s alleen maar kan begrijpen als een voor sommigen blijkbaar noodzakelijk tussenstation op het pad van weet-ik-toch naar weet-ik-veel. Het laatste houvast vóór het grote laatlos. Een noodsprong om alvast aan de verstikkende dualistische denkbeelden van het gezond verstand te ontsnappen zonder meteen alle zekerheden op te geven. Een voorproefje. Een pilot. Een generale repetitie. Uitstel van executie. Wat meestal uitdraait op afstel.

Je kunt het natuurlijk ook omdraaien. Dan noem je niet-weten een tussenstation. Dat is de visie en/of ervaring van de christelijke mysticus Johannes van het Kruis: God kan pas in je ziel afdalen als je je van ieder godsbeeld en zelfbeeld hebt ontdaan. Bij deze Johannes (1542-1591) is niet-weten slechts een voorbereiding op de mystieke eenwording. Het laatste wat je ‘zelf’ kan doen. Daarna is het afwachten geblazen, doffe ellende, dorre vertwijfeling, diepe eenzaamheid, peilloze wanhoop – de donkere nacht van de ziel waaraan voor menig aspirant geen einde komt dan de dood. Want de laatste zet is aan God, en de Almachtige laat zich dwingen noch haasten, dat is genoegzaam bekend.

Je ziet, verhalen zat. Voor elk wat wils, en anders verzin je zelf iets. Heb je er voorgoed tabak van, zoals ik, dan prop je alle verhalen in de loop van een kanon, dit verhaal ook. Aanstampen, lucifer erbij, BOEM!

Leeg is je canon.

De mensheid maakt drie stadia door

Dansen als een derwisj op hete kolen

Omdat je het in De Zachte Kracht steeds over ‘dansen als een derwisj’ hebt, permitteer ik me een citaat van de soefi Juzjani:

De mens beeldt zich in dat hij de Waarheid kent en de goddelijke perceptie. In feite weet hij niets.1

Hoe Juzjani dat weet wordt nergens vermeld. Wij mindere goden moeten het dus op gezag aannemen. Een hachelijke zaak. Wat hij er precies mee bedoelt, wordt ook al niet vermeld. Dat de mens principieel geen toegang heeft tot de Waarheid en de goddelijke perceptie? Dat er niet zoiets is als de Waarheid en de goddelijke perceptie? Dat de Waarheid en de goddelijke perceptie alleen toegankelijk zijn voor de soefi, die bijgevolg geen mens is, althans geen gemiddeld mens?

We kunnen het hem niet meer vragen. Daarom voor de zekerheid een tweede citaat van een andere beroemde soefi, die maar liefst veertigduizend kwatrijnen bij elkaar ululeerde, Jalaludin Rumi.

De mensheid maakt drie stadia door. Eerst aanbidt hij alles: man, vrouw, geld, kinderen, de aarde en stenen. Daarna, als hij wat vorderingen heeft gemaakt, aanbidt hij God. Ten slotte zegt hij niet: ‘Ik aanbid God’; ook niet: ‘Ik aanbid God niet.’2

In plaats van God kan je hier een van je eigen eternalistische koosnaampjes gebruiken: het Bewustzijn, de Bron, het Zelf, de Boeddha, het Zijn, de Dao, het Mysterie, de Zachte Kracht enzovoort.

Ten slotte zegt hij niet: ‘Ik aanbid het Bewustzijn’; ook niet: ‘Ik aanbid het Bewustzijn niet.’

Ten slotte zegt hij niet: ‘Ik aanbid het Zelf’; ook niet: ‘Ik aanbid het Zelf niet.’

Ten slotte zegt hij niet: ‘Ik aanbid de Boeddha’; ook niet: ‘Ik aanbid de Boeddha niet.’

Ten slotte zegt hij niet: ‘Ik aanbid de Zachte Kracht’; ook niet: ‘Ik aanbid de Zachte Kracht niet.’

Om het citaat van Rumi verder aan te passen aan onze postchristelijke postmoderne tijd moeten we misschien het eerste en het tweede stadium omwisselen:

De mensheid maakt drie stadia door. Eerst aanbidt hij God. Daarna, als hij wat vorderingen heeft gemaakt, aanbidt hij alles: man, vrouw, geld, kinderen, de aarde en stenen. Ten slotte zegt hij niet: ‘Ik aanbid alles’; ook niet: ‘Ik aanbid alles niet.’

Hoe je het ook wendt of keert, Rumi was niet voor één gat te vangen. Mooie definitie van verlichting? Zeg ja en je bent voor één gat te vangen. Zeg nee en je bent toch niet ontsnapt.

De Zacht Kracht komt onverwacht

Al die woorden hebben hun zeggingskracht voor mij verloren.

Flavia: Dank voor je reactie op De Zachte Kracht. Ik zou er een heleboel over kunnen zeggen maar ik beperk me tot één vraag. Klopt het dat jij je verheven voelt boven al die zoekers voor wie het spirituele verstand het eindstation is? Heb jij inderdaad het idee dat iedereen het verkeerd ziet behalve jij? Dat jij verder gaat dan iedereen? Zie jij jezelf als de enige ware verlichte? Lijkt het maar zo of is jouw spiritualiteit één grote egotrip?

Hans: Als dit één vraag was, ben ik blij dat het er niet meer zijn.

Flavia: Nou?

Hans: Nee, ik voel me niet verheven boven zoekers voor wie het spirituele verstand een eindstation is. Ook niet boven mensen voor wie het gezond verstand het eindstation is. Ik voel me ook niet hun gelijke. Ik voel me ook niet hun mindere. Wie of wat of dat ik ben is voor mij een onuitgemaakte zaak, om over anderen nog maar te zwijgen. Wie zou zich dan waarop moeten laten voorstaan in vergelijking met wie?

Ik zeg alleen maar dat ik er niet meer in kan geloven. In het gezond verstand niet, in het spiritueel verstand niet, in welke verstand dan ook niet. En laat het onverstand ook maar zitten.

Als een natte hond schud ik alles van me af. Kijk, een regenboog!

Flavia: Noem dat maar wijsheid.

Hans: Ik maak geen aanspraak op wijsheid of dwaasheid.

Flavia: Noem dat maar verlichting.

Hans: Ik waan mij niet verlicht of onverlicht, gehecht of onthecht, aards of heilig, egoïstisch of egoloos of wat dan ook. Al die woorden hebben hun zeggingskracht voor mij verloren. Dat is nou net de grap.

Flavia: De Kosmische Grap.

Hans: Al die woorden hebben hun zeggingskracht voor mij verloren.

Flavia: De Waarheid is voorbij de woorden.

Hans: Al die woorden hebben hun zeggingskracht voor mij verloren.

Flavia: Denk je dat je ooit de weg naar het spirituele verstand zult vinden?

Hans: Al die woorden hebben hun zeggingskracht voor mij verloren.

Flavia: Het spirituele verstand is nota bene je eigen woord.

Hans: Kun je nagaan.

Flavia: Wat blijft er over als alle woorden hun zeggingskracht verliezen?

Hans: Niet alle. Al die.

Flavia: Wat blijft er over als al die woorden hun zeggingskracht verliezen?

Hans: Geen idee.

Flavia: Wat heb je daar nou aan.

Hans: Noem het dan maar de Zachte Kracht.

  1. Het pad van de Soefi, Idries Shah, uitgeverij Ten Have, Kampen 2009, pagina 197
  2. idem pagina 229

 

Deze tekst maakt deel uit van de serie Brieven Advaita; het Bewustzijn voorbij. Alle Brieven Advaita in het Boeddhistisch Dagblad.

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Hans van Dam Tags: advaita, brieven advaita, monisme, mystiek, niet-weten, non-dualisme, soefisme, verlichting

Lees ook:

  1. De geboorterechter
  2. Advaita is: niet vastzitten
  3. Advaita is ook maar een verhaal
  4. Illusies in Bewustzijn en Bewustzijn als illusie

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Hans van Dam

Series, Boeken, Site, Blog, Reacties, 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 1 maart 2021
    Online Dhammakaya-meditatie
  • 3 maart 2021
    Zen Spirit Doorgaande groep Meditatie Arnhem
  • 3 maart 2021
    Weten - Niet Weten | Cursus Lotus Trilogie online
  • 3 maart 2021
    Lezingenserie 'Mystiek leven'
  • 4 maart 2021
    Doorlopende groep Vipassana Haarlem
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

Boeddhisten ontwaakt (deel 3)

Kees Moerbeek - 28 februari 2021

Grant onderzoekt hoe de geleerde Rahula zijn begrip van de kern van de leer van de Boeddha kan verenigen met de claims van het door Dharmapala geïnspireerde Singalese nationalisme. Rahula nam volgens Grant ‘zijn toevlucht tot de intellectuele strategie die claimt dat verschillende historische omstandigheden vragen om een andere manier van de uitleg van de boodschap van de Boeddha.’ Hij doet een beroep op het historisch moment om de interpretatie van het boeddhisme in de Mahavamsa te rechtvaardigen en daarmee zijn eigen activistische politieke agenda.

Mijmeringen over bewustzijn

Rob van Boven en Luuk Mur - 23 februari 2021

Je trok in je jeugd de conclusie dat je niet gewenst was. Met die ervaring ging je de wereld zien. Dat werd het fundament van je geloofssysteem. Je ging jezelf beschermen tegen deze pijnlijke gevoelens, die het gevolg zijn van wat je bent gaan geloven.  Dat kan zijn door jezelf zoveel mogelijk terug te trekken of vooral niet lastig te zijn. Of misschien ging je juist heel nadrukkelijk aanwezig zijn, wat door anderen juist als heel vervelend ervaren kan worden.

Het ongelijk van de gelijkheid (deel 2 en slot))

Erik Hoogcarspel - 21 februari 2021

Het is niet verwonderlijk dat het begrip “gelijkheid” in andere culturen geen rol speelt. Blijkbaar heeft men daar wel van de ervaring geleerd. Voor Confucius waren rangen en standen in de maatschappij noodzakelijk voor een harmonische en goed functionerende samenleving. Een referendum zou volgens hem alleen maar tot grote rampen leiden, want ongeletterde en slecht opgevoede mensen kunnen niet weten wat het beste is voor ieder.

Het ongelijk van de gelijkheid (deel 1)

Erik Hoogcarspel - 20 februari 2021

We leven in procrustische tijden waarin gelijkheid heilig is geworden. Onderscheid, discriminatie, is zo’n beetje de bron van alle kwaad. We moeten allemaal gelijk zijn. Alle kinderen in een klas, allemaal schaatsen of naar het strand op hetzelfde moment, allemaal dezelfde kleding en dezelfde maten, met wat elastiek in de stof past het toch wel.

Paul Boersma – Het portret als valkuil

Paul Boersma - 16 februari 2021

Het Boeddhabeeld is een symbolische weergave van de vergoddelijkte mens, van de verlichte mens, van de mens waarin wijsheid en mededogen tot volle ontplooiing zijn gekomen. Het is een toonbeeld van harmonie.

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

Meest recente berichten

  • Het jaar 2021 – dag 60 – debat
  • Vaccinatie gezien vanuit het perspectief van vipassana
  • Lantaarn – Licht in de bodemloosheid van het bestaan
  • Podcast #14 – Verbonden met Myanmar
  • Milieudefensie – Burger flink belast en industrie ontzien onder kabinetten Rutte

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

loading Annuleren
Bericht niet verstuurd - controleer je e-mailadres!
E-mail-controle mislukt, probeer het opnieuw
Helaas, je blog kan geen berichten per e-mail delen.
Boeddhistisch Dagblad
Powered by  GDPR Cookie Compliance
Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Bezoekersstatistieken

We gebruiken Google Analytics voor het bijhouden van bezoekerscijfers.

Dit helpt ons bij het verbeteren van de website; zo weten we wat wel en niet gebruikt of gelezen wordt.

Alle cookies staan uit in je browser. Zet cookies aan alsjeblieft, als je wil dat we je voorkeuren opslaan,

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens