• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Elfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Home » Hans van Dam » Eenvoud is geen kunst – Maarten Houtman en de Tao van Zen

Eenvoud is geen kunst – Maarten Houtman en de Tao van Zen

1 januari 2018 door Hans van Dam

Trucjes zijn niet vol te houden

Beste Hans,

Jij spreekt voortdurend alles tegen. Meer heeft je zogenaamde niet-weten niet om het lijf. Op mij komt het over als een trucje.

Beste Allaart,

Welnee joh, ik ben helemaal niet bezig met tegenspreken. Ik laat zien wat niet-weten is. Voor mijn eigen genoegen en voor iedereen die het lezen wil of moet, zoals jij.

Spirituele trucjes eindigen altijd in een mislukking. Probeer je aandacht maar eens bij je ademhaling te houden. Je gezicht ontspannen te houden. In het hier en nu te blijven. Alles met volledige aandacht te doen. Naar iedereen open te staan. Onder alle omstandigheden kalm te blijven. Ergens niet aan te denken. Nergens aan te denken.

Misschien dat het je eventjes lukt, maar uiteindelijk verlies je het. Of heb jij andere ervaringen?

Allaart: Nee, dat klopt wel zo’n beetje.

Hans: Daaraan zie je dat het trucjes zijn. Je forceert iets dat niet vanzelf komt. Je valt er steeds uit.

Niet-weten kwam vanzelf in mijn leven en blijft maar komen. Ik loop echt niet de hele tijd op te letten, ik hoef mezelf nooit in bochten te wringen om het denken af te troeven – ik weet het gewoon niet meer. Ik hoef er niets voor te doen en ik kan er niets aan te doen.

Wat me vroeger onnoemelijk veel tijd en moeite kostte en mijn leven nodeloos ingewikkeld maakte, was doen alsof ik het allemaal wel doorhad, terwijl ik in werkelijkheid geen idee had. Mezelf wijsmaken dat anderen wel wisten waar ze het over hadden. Anderen wijsmaken dat ik wel wist waar ik het over had. De onverstoorbare pief uithangen terwijl de zenuwen door mijn keel gierden.

Net als iedereen beschikte ik over een grote trukendoos om mijn onwetendheid en onzekerheid te verbergen. Je weet vast wel wat ik bedoel.

Allaart: Oké, misschien is jouw niet-weten geen truc, maar ik vind het een raar verhaal. Ik kan me er totaal niet in vinden.

Eenvoudig worden

Hans: In welk verhaal kun jij je vinden?

Allaart: Zelf zit ik in de hoek van het zenboeddhisme. Daarin verwijst niet-weten naar een onkenbaar en onnoembaar principe voorbij de woorden. De Geest, het Zelf, de Tao, de Boeddhanatuur, de Leegte. Het Niets.

Hans: O jee, een principe.

Allaart: Het Principe kan niet gekend worden. Zen is een simpel en deemoedig leven vanuit dit Ene.

Hans: O jee, het ene.

Allart: In een interview met Erna Heijligers zegt zenleraar Maarten Houtman:

“Het is een kunst om echt eenvoudig te worden. Daar moet je je dagelijks in oefenen. Het begint al ’s ochtends als je wakker wordt, dat je eigenlijk kans moet zien om niks te zijn. Helaas lukt mij dat niet altijd.”

En even verderop:

“Waar het om gaat is dat je een balans vindt tussen het Grote Mysterie en je dagelijks leven. Vaak is er die aandacht niet waarin dat Andere mee kan spelen. Dat is spijtig, maar zo is het gewoon. Ik zeg ook altijd tegen mijn leerlingen: ‘Jullie denken misschien dat het bij mij anders is, maar ik ben een gewone sterveling en heel gelukkig als die twee gelijktijdig aanwezig zijn.'”

(Bron: ‘Het Verhaal is nog niet uit’ in De Tao van Zen; Feestschrift bij Maarten’s 90e verjaardag.)

Eenvoudig worden, een balans vinden tussen het Mysterie en je dagelijks leven, dat is mijns inziens waar het op aankomt. En ruiterlijk erkennen dat die aandacht er vaak niet is, waardoor het dagelijks leven steeds weer aan het langste eind trekt. Durf jij dat?

Hans: Mijn aandacht is de mijne niet en gaat gewoon zijn gang. Heel mysterieus.

Allaart: En die eenvoud?

Hans: Mijn denken is zo eenvoudig als wat, maar dat komt eenvoudig doordat ik het allemaal niet meer weet, niet doordat ik zo eenvoudig als wat probeer te zijn.

Allaart: Eenvoud is eenvoud.

Hans: Een woord is een woord maar jouw betekenis is de mijne niet.

Allaart: Wat is dan het verschil?

Hans: Dat eenvoud voor mij geen ideaal is om na te streven en geen maatstaf om mijn spirituele vooruitgang aan af te meten.

Allaart: Waarom zou je ingewikkeld doen als het eenvoudig kan?

Hans: Omdat je geen keus hebt? Ik weet niet of het je weleens opgevallen is, maar zelfs de gewoonste zaken zijn onthutsend complex. Een haar, ademhalen, een blik, een druppel bloed, een woord, een aanraking, een boom, een kachel, een virus – je wil niet weten hoe ingewikkeld die dingen zijn, wat er allemaal bij komt kijken.

En ik zou verdomd niet weten waarom je al “als je wakker wordt kans moet zien om niks te zijn.” Ingewikkeld gedoe, dat moet wel mislukken, lijkt mij, en dat doet het dus ook, keer op keer. Maarten kon het niet en jij kan het niet.

Allaart: Hoe doe jij dat dan?

Hans: Zelf sta ik ’s ochtends gewoon op. Kan ik je aanraden. Is nog nooit misgegaan.

Boeddhisten zijn revolutionairen

Allaart: Zo kom je er niet.

Hans: Ik hoef nergens heen.

Allaart: Zen is een levenslange praktijk.

Hans: Dat heb ik nooit begrepen.

Allaart: Wat niet?

Hans: Waarom zen een levenslange praktijk zou moeten zijn. Dat krampachtig gedoe, dat terminale streven naar eenvoud, spontaniteit, authenticiteit, deugdzaamheid en openheid, naar metta, karuna, mudita en upekkha.

Allaart: Wat een negatieve voorstelling van zaken.

Hans: Negativiteit maakt deel uit van de dharma. ‘Leven is lijden’, heet het volgens de eerste Edele Waarheid. Daarmee is de toon gezet.

Allaart: De eerste Edele Waarheid is er één van vier. De vier Edele Waarheden vormen maar een fractie van de leer.

Hans: Hoeveel ze ook leren, boeddhisten zijn nooit tevreden. Van de eerste eeuwige beginner tot de laatste dalai lama. Ik ken geen enkele uitzondering. Alles en iedereen moet anders. Jijzelf bijvoorbeeld, ben je tevreden met je leven? Eerlijk zeggen.

Allaart: Nee.

Hans: Ken jij een tevreden boeddhist? Eerlijk zeggen.

Allaart: Nee.

Hans: Boeddhisten zijn voertuigen van onvrede. Utopisten en revolutionairen. Zelfverbeteraars en wereldverbeteraars, het is gewoon nooit goed.

Allaart: Mahayana, het grote voertuig.

Hans: Alleen is er volgens datzelfde mahayana geen zelf om te bevrijden, geen geest om te temmen, geen wezen om te verlossen en geen wereld om te verbeteren. Alles ontstaat, bestaat en vergaat immers afhankelijk van al het andere.

Allaart: Ja, dat is wel een beetje tegenstrijdig.

Volgende keer beter

Hans: Boeddhisten streven het onmogelijke na en sporen anderen aan het onmogelijke na te streven. Op hun kussentje en in hun engagement. Hoe zou dat niet tot chronische onvrede kunnen lijden?

Allaart: Het onmogelijke?

Hans: Onbeweeglijk zitten met je aandacht eenpuntig op je ademhaling gericht, om na iedere sessie vast te moeten stellen dat het je weer niet gelukt is.

Volgende keer beter.

Onoplosbare raadsels oplossen, om bij iedere daisan vast te moeten stellen dat je er weer naast zit.

Volgende keer beter.

De Grote Weg gaan zonder enige verwachting, om na iedere oefening vast te moeten stellen dat je nog steeds op satori hoopt.

Volgende keer beter.

Spontaan proberen te zijn en telkens weer moeten vaststellen dat je spontaniteit gespeeld is.

Volgende keer beter.

Authentiek proberen te zijn en telkens weer moeten vaststellen dat je authenticiteit gewild is.

Volgende keer beter.

Alles met volle aandacht willen doen, en steeds weer afgeleid raken.

Volgende keer beter.

Iedere ochtend je beloften bevestigen, om ’s avonds toe te moeten geven dat je ze alweer gebroken hebt.

Volgende keer beter.

Alle voelende wezens willen bevrijden terwijl je jezelf nog geen minuut met rust kunt laten.

Volgende keer beter.

Er is altijd een volgende keer, menen ze, het kan altijd beter, geloven ze, en daarom hebben boeddhisten levens lang.

Allaart: Misschien is het ons daar wel om te doen. Uit angst voor de leegte van een voortijdig voltooid leven.

Hans: Mijn leven is al tien jaar voltooid. Eenvoudiger wordt het niet.

De balans tussen het Grote Mysterie en het dagelijks leven

Allaart: Heb jij de balans bereikt tussen het Grote Mysterie en het dagelijks leven waar Maarten Houtman naar verwijst?

Hans: Als je het dagelijks leven zoekt vind je een mysterie, als je het mysterie zoekt vind je het dagelijks leven. Wat maakt het dan uit?

Allaart: Voor jou is er geen verschil tussen het dagelijks leven en het Grote Mysterie?

Hans: Voor mij is er geen dagelijks leven en geen Groot Mysterie. Daarmee stort het hele denksysteem in waarbinnen het zogenaamd gewone en het zogenaamde Andere als afzonderlijke entiteiten verschijnen, uit balans raken en weer in balans moeten worden gebracht.

Allaart: Zonder entiteiten geen balanceeract.

Hans: Dat is pas balans.

Allaart: Bedoel je dat het gewone en het Andere in werkelijkheid leeg zijn?

Hans: Misschien zijn ze reëel, misschien zijn ze illusoir, misschien zijn ze leeg, misschien vormen ze een ondeelbaar geheel of een eenheid of de keerzijden van een munt, misschien zijn het allemaal maar woorden, hoe stel je zoiets vast?

Allaart: Ik heb geen idee.

Hans: Nou, ik ook niet. Vandaar dat “die aandacht (…) waarin dat Andere mee kan spelen” op mij gezocht overkomt. Bedacht. Een trucje, zou jij zeggen. Dat gedoemd is om te mislukken, want “vaak is er die aandacht niet”, geeft Maarten zelf toe. Zelfs niet na een zenpraktijk van een halve eeuw, en wie kan daarop bogen.

Zen als niet-weten

Allaart: Begrijp ik het goed dat zen voor jou een truc is?

Hans: Dat begrijp je verkeerd. Zen is voor mij niet-weten. Niet-weten is toegeven dat je het niet weet in plaats van doen alsof je het weet. Juist geen truc dus, tenzij je doet alsof je niet weet.

Allaart: Zen heeft voor jou niets te maken met eenvoud, balans, spontaniteit, authenticiteit, volmaaktheid, aandachtigheid en overgave?

Hans: Alleen indirect, voor zover ze op natuurlijke wijze voortvloeien uit agnose. Niet als ideaal.

Allaart: Heb jij iets tegen idealen?

Hans: Dat zou het volgende ideaal zijn.

Allaart: Maar voor jou hoeft het niet.

Hans: Ik weet alleen maar niet.

Allaart: En dat kun je iedereen aanraden.

Hans: Ik kan niemand iets aan- of afraden. Anders dan Houtman snap ik er geen hout van.

Allaart: Wou jij de nestor van de Nederlandse zenbeweging naar de kroon steken?

Hans: Dat ik voor eeuwig in Zijn Schaduw mag staan.

Allaart: Als iemand die wel zijn aandacht op het Grote Mysterie gericht weet te houden, bedoel ik.

Hans: Ik zit er middenin, wat valt er te richten.

Allaart: Je bent het zelf.

Hans: Ik maak er deel van uit, als je dat bedoelt. Over het zelf heb ik niets te melden.

Allaart: Jijzelf bent het Grote Mysterie.

Hans: Alles is mij een raadsel, als je dat bedoelt. Ik ben geen mysticus of mystagoog.

Allaart: Ik blijf het een raar verhaal vinden.

Hans: Eenvoudiger kan ik het niet maken.

Allaart: Toch bedankt.

Hans: Volgende keer beter.

Deze tekst maakt deel uit van Zondagskindjes, een serie teksten over niet-weten die geen deel uitmaken van een serie. Illustraties Lucienne van Dam

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Hans van Dam Tags: achtvoudig pad, agnose, brieven zen, dharma, eenvoud, mahayana, niet-weten, weetnietgeest, zen, zondagskindjes

Lees ook:

  1. De achtvoudige groeten
  2. Nietzsche noch zen; beweringen weerleggen zonder beweringen
  3. Linji Lu preek 22 – Oefening baart karma
  4. Linji Lu preek 51 – Alle perfecties en oefeningen zijn leeg

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Hans van Dam

Columns. Boeken. NietWeten.nl. Contact. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 14 augustus 2022
    Kum Nye Dancing zomerserie | Online | vanaf 14 aug
  • 19 augustus 2022 - 21 augustus 2022
    Retraite weekend | Vreugde van zijn: gelukkig zijn | Live | 19-21 aug
  • 22 augustus 2022 - 26 augustus 2022
    3-daagse boeddha vakantie
  • 26 augustus 2022 - 28 augustus 2022
    Retraite weekend | Liefde en Compassie voor jezelf en anderen | Live| 26-28 aug
  • 3 september 2022
    Gratis Workshop | Waardering voor jezelf en anderen | Live en Online | 
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    De rafelkant van onze democratische rechtsstaat – Deel 1

    Kees Moerbeek - 7 augustus 2022

    De auteur signaleert een onontkoombare overgang naar een staatsgrenzen overstijgende vervlechting van belangrijke leefomstandigheden op economisch, cultureel, klimatologisch en technologisch gebied. Het verlies van houvast dat dit veroorzaakt valt samen met het verlies van de bescherming door de verzorgingsstaat. Dit wordt verergerd door de onverschilligheid in leidende politieke en economische kringen ten opzichte van de onzekerheid die de veranderingen oproepen. De weerstand die dit alles opwekt neemt op veel plaatsen onder invloed van populistische en autoritaire bewegingen ‘de vorm aan van een afwijzing van anderen, andersdenkenden en andersverschijnende mensen.’

    Woef hé…een signalering

    Erik Hoogcarspel - 4 augustus 2022

    Georg Luck (1926 – 2013) was hoogleraar aan de Universiteit in Baltimore, Verenigde Staten in de klassieke cultuur en talen. Aan het einde van zijn carrière heeft hij op verzoek van een collega een studie uitgevoerd naar een heel aparte groep van filosofen, de cynici. Het wordt cynicus is afgeleid van “hond”, kynos. Deze “honden” predikten voor het volk en leidden talentvolle leerlingen op.

    De kinderen hebben nu rust nodig. Over ouderverstoting.

    Rob van Boven en Luuk Mur - 2 augustus 2022

    De kinderen waren 5 en 4 jaar toen de moeder vertrok met de kinderen. Ze wilde niet langer als slaaf behandeld worden door haar man. De kinderrechter besliste dat het woonverblijf bij moeder was, er kwam een bezoekregeling met vader en er werd opgelegd dat de ouders mee zouden doen aan ouderbemiddeling. De bemiddeling werd geen succes en ook een tweede en derde poging mislukte. Toen kwam er een melding bij Veilig Thuis door de vrijwillige jeugdhulpverlening.

    Crisis op crisis

    gastauteur - 1 augustus 2022

    Stel dat de vooronderstelling dat de mens beschikt over een vrije wil nu eens niet waar blijkt te zijn terwijl ons wetstelsel daar wel vanuit gaat en daarmee aansluit bij het vrije-markt-denken, het kapitalisme. En als dat niet waar is of maar heel beperkt, wat betekent dat dan? Dat er zoiets als een vrije wil bestaat is een aanname, een geloofsartikel.

    Narrative self en experiential self: hoe begrip van meditatieonderzoek beoefenaars kan helpen op hun pad

    gastauteur - 31 juli 2022

    Ik gebruik wel eens het beeld van een motor met zijspan. Als je geen meditatiebeoefenaar bent dan zit het narratief achter de stuur en de directe ervaring in het zijspan. Door beoefening kan je dat omdraaien, kom je ‘in’ de ervaring. En als je het narratief toch nodig hebt, dan zet je hem in. Waarvoor het ook helpt is dat mensen het niet meer zo vervelend vinden wanneer ze niet opmerkzaam zijn omdat ze begrijpen waar het narratief mee bezig is. Zo voorkom je de opbouw van aversie tijdens het mediteren.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Halte Hertenkamp – De Boeddha en het bedrijfsrisico
    • Nieuwe schrijnende berichten uit Myanmar (Birma)
    • Part of Me… Shaping Mental Spaces
    • ‘Geef ons heden ons dagelijks brood’
    • Elf visioenen van het Levende Licht

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens