• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Tiende jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • André Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Eenvoud is geen kunst | Waarom zen geen goed voornemen is

1 januari 2018 door Hans van Dam

Inhoud

1. Niet-weten is geen truc
2. Een denken dat geen enkele gedachte doorslikt
3. Eenvoudig worden
4. Boeddhisten zijn revolutionairen
5. Een zenboeddhist heeft altijd wat te doen
6. De balans tussen het Grote Mysterie en het dagelijks leven
7. Zen is geen-truc

1. Niet-weten is geen truc

Trucs zijn op den duur niet vol te houden

Beste Hans,

Jij spreekt voortdurend alles tegen. Meer heeft je zogenaamde niet-weten niet om het lijf. Op mij komt het over als een truc.

Beste Allaart,

Welnee joh.

Allaart: Zie je wel?

Hans: Trucs zijn op den duur niet vol te houden. Dat weet je net zo goed als ik.

Probeer bijvoorbeeld maar eens ‘mindful’ te blijven. Je aandacht op je aandacht te houden, of op je ademhaling. Een eeuwigdurende bodyscan te doen om ontspannen te blijven. Een erectie in stand te houden door louter verbeelding. Vriendelijk te blijven door alleen maar liefdevolle gedachten te denken. Je hoofd leeg te maken door nergens aan te denken.

Misschien dat het je eventjes lukt, maar zodra je aandacht wordt afgeleid ben je gezien.

Allaart: Dat kan ik niet ontkennen.

Hans: Niet-weten hou ik nu al tien jaar vol. Voor mij is dat te doen, want ik hoef het niet te doen.

Wat me nu juist geen doen lijkt, is om het niet meer te doen. Weer net als vroeger heilig in mijn gedachten te geloven, welke dan ook.

Al was het maar de gedachte dat ik niet-weten nu al tien jaar volhoud, dat dit voor mij te doen is omdat ik het niet hoef te doen en dat het voor mij geen doen zou zijn om het niet meer te doen.

Dat zou pas een truc zijn. Een grote truc. Volgens mij zou ik binnen vijf minuten door de mand vallen. Sterker nog, ik zou niet weten waar ik moest beginnen. Denk ik nu eventjes. Maar ja…

2. Een denken dat geen enkele gedachte doorslikt

De weetnietgeest schildert zichzelf met reuzenstreken uit iedere denkbeeldige hoek. Daardoor komt hij nooit vast te zitten. Ook niet in de gedachte dat hij nooit vast komt te zitten. Ook niet in de gedachte van de weetnietgeest.

Allaart: En dit zou geen maniertje zijn?

Hans: Van jou uit gezien kennelijk wel. Van hieruit gezien is het een spontaan zelfontkennend denken dat elke gedachte proeft, maar geen enkele gedachte doorslikt. Dat elke gedachte beproeft. Dat zichzelf het vuur na aan de schenen legt, zonder effectbejag, zonder winstoogmerk en zonder aanzien des persoons. Dat geen vonken vreest en zichzelf niet spaart.

Allaart: Een denken dat geen enkele gedachte doorslikt? Daar geloof ik niks van.

Hans: Nou doe je het zelf ook.

Allaart: Nou doe ik wat zelf ook?

Hans: Een gedachte proeven zonder hem door te slikken. In dit geval de gedachte aan een denken dat geen enkele gedachte doorslikt.

Allaart: Ieder denken zoekt houvast.

Hans: ‘Ieder denken zoekt houvast’ is een voorbeeld van een denken dat houvast zoekt, in dit geval in de gedachte dat ieder denken houvast zoekt.

Mijn denken zoekt geen houvast en biedt geen houvast, niet dat ik weet. Ook niet in de gedachte dat het geen houvast zoekt en geen houvast biedt.

Ook niet in de gedachte dat het geen vonken vreest en zichzelf niet spaart.

Ook niet in de gedachte dat het zijn gedachten het vuur na aan de schenen legt, zonder effectbejag, zonder winstoogmerk en zonder aanzien des persoons.

Ook niet in de gedachte dat er een entiteit bestaat die ‘denken’ heet en een andere entiteit die met ‘mij’ kan worden aangeduid en van dat denken de eigenaar of de denker of de getuige is.

Ook niet in de gedachte dat er géén entiteit bestaat die ‘denken’ heet of geen entiteit die met ‘mij’ kan worden aangeduid, of van dat denken niet de eigenaar of de denker of de getuige is, enzovoort enzovoort.

Allaart: Je schildert jezelf met reuzenstreken in de hoek.

Hans: In welke hoek dan?

Allaart: De hoek van niet-weten.

Hans: Niet-weten is geen-hoek, dat is nou net de grap.

Allaart: Hoe bedoel je?

Hans: Hoekjes vind je in een hoekjesgeest. Hoeveel hoeken heeft een cirkel?

Een weetnietgeest is als een cirkel, een bol, een lege ruimte. Er is niets om te verstoppen en er is niets om het achter te verstoppen.

(lees verder onder de illustratie)

Hoekjes vind je in een hoekjesgeest. Een weetnietgeest is als een cirkel

De weetnietgeest schildert zichzelf met reuzenstreken uit iedere denkbeeldige hoek. Daardoor komt hij nooit vast te zitten. Ook niet in de gedachte dat hij nooit vast komt te zitten. Ook niet in de gedachte van de weetnietgeest.

Is dit wat je bedoelt met ‘tegenspreken’ en ‘een truc’?

Allaart: Misschien is het geen truc, maar ik blijf het een raar verhaal vinden. Ik kan me er niet in herkennen.

3. Eenvoudig worden

Mijn denken is zo eenvoudig als wat, maar dat komt eenvoudig doordat ik het allemaal niet meer weet, niet doordat ik zo eenvoudig als wat probeer te zijn

Hans: Waarin kun jij je wel herkennen?

Allaart: Zelf zit ik in de hoek van het zenboeddhisme en het taoïsme. Daarin verwijst niet-weten naar een een onkenbaar en onnoembaar principe voorbij de woorden. Tao, geest, zelf, boeddhanatuur, leegte. Een simpel en deemoedig leven vanuit niet-weten. Dat noem ik zen.

Hans: Zelf zit ik niet langer in een hoek. Dat noem ik zen.

Allaart: In een interview met Erna Heijligers zegt zenleraar Maarten Houtman:

Het is een kunst om echt eenvoudig te worden. Daar moet je je dagelijks in oefenen. Het begint al ‘s ochtends als je wakker wordt, dat je eigenlijk kans moet zien om niks te zijn. Helaas lukt mij dat niet altijd.

En even verderop:

Waar het om gaat is dat je een balans vindt tussen het Grote Mysterie en je dagelijks leven. Vaak is er die aandacht niet waarin dat Andere mee kan spelen. Dat is spijtig, maar zo is het gewoon. Ik zeg ook altijd tegen mijn leerlingen: “Jullie denken misschien dat het bij mij anders is, maar ik ben een gewone sterveling en heel gelukkig als die twee gelijktijdig aanwezig zijn.”

(* Het Verhaal is nog niet uit in De Tao van Zen; Feestschrift bij Maarten’s 90e verjaardag)

Eenvoudig worden, een balans vinden tussen het Mysterie en je dagelijks leven, dat is mijns inziens waar het op aankomt, Hans. En ruiterlijk erkennen dat die aandacht er vaak niet is, waardoor het dagelijks leven steeds weer aan het langste eind trekt. Durf jij dat?

Hans: Mijn aandacht is de mijne niet en gaat gewoon zijn gang. Ook dat is het mysterie.

Allaart: En die eenvoud?

Hans: Mijn denken is zo eenvoudig als wat, maar dat komt eenvoudig doordat ik het allemaal niet meer weet, niet doordat ik zo eenvoudig als wat probeer te zijn.

Allaart: Eenvoud is eenvoud.

Hans: Maar jouw eenvoud is de mijne niet.

Allaart: Wat is dan het verschil?

Hans: Dat eenvoud voor mij geen ideaal is om na te streven en geen maatstaf om mijn spirituele vooruitgang aan af te meten. Ik zie niet wat er mis is met complexiteit, als ik het verschil al eens weet vast te stellen. Zelfs het gewoonste blijkt gewoonlijk bijzonder complex. Een haar, ademhalen, een woord, een aanraking, een virus.

Ik zou ook niet weten waarom je al ‘s ochtends als je wakker wordt […] kans moet zien om niks te zijn. Ingewikkeld gedoe. Iemand die niemand wil zijn? Iets dat niets wil zijn? Dat moet wel mislukken, lijkt mij, en dat doet het dus ook, keer op keer. Kijk maar naar Maarten.

Allaart: Hoe doe jij dat dan?

Hans: Zelf sta ik ‘s ochtends gewoon op. Kan ik iedereen aanraden. Is nog nooit misgegaan.

4. Boeddhisten zijn revolutionairen

Negativiteit maakt deel uit van de dharma.

Allaart: Zo kom je er nooit.

Hans: Ik hoef nergens heen.

Allaart: Zen is een levenslange praktijk.

Hans: Dat heb ik nooit begrepen.

Allaart: Wat niet?

Hans: Waarom zen een levenslange praktijk zou moeten zijn. Krampachtig gedoe. Dat terminale streven naar eenvoud. Dat terminale streven naar spontaniteit. Dat terminale streven naar authenticiteit. Dat terminale streven naar correctheid. Dat terminale streven naar liefdevolle vriendelijkheid. Dat terminale streven naar wat dan ook.

Allaart: Wat een negatieve voorstelling.

Hans: Negativiteit maakt deel uit van de dharma. ‘Leven is lijden’, heet het volgens de eerste Edele Waarheid. Daarmee is de toon gezet. Dat kun je mij niet kwalijk nemen.

Allaart: De eerste Edele Waarheid is er één van vier. De vier Edele Waarheden vormen maar een fractie van de leer.

Hans: Je kan redeneren wat je wilt, boeddhisten zijn nooit tevreden. Van de eerste beginner tot de laatste dalai lama. Ik ken geen enkele uitzondering. Ben jij tevreden?

Allaart: Nee.

Hans: Ken jij een tevreden boeddhist?

Allaart: Nee.

Hans: Daar heb je het al. Boeddhisten zijn utopisten. Revolutionairen. Zelfverbeteraars en wereldverbeteraars. Voertuigen van onvrede. Eeuwige strijders voor de eeuwige vrede. Alles moet anders.

Allaart: Revolutionairen?

Hans: Een ander woord voor bodhisattva’s. Mahayanaboeddhisten willen naar eigen zeggen iedereen bevrijden van alle lijden. Voor minder doen ze het niet.

Ze willen niet alleen zichzelf bevrijden, ze willen alle mensen bevrijden, ook de circa zeven miljard die daar helemaal niet op zitten te wachten. Ze willen ook nog alle dieren bevrijden, gemankeerde zielenpoten met een karmaschuld van heb ik jou daar die in een toekomstig leven mens hopen te worden en eerst na vele levens boeddha.

Allaart: Mahayana, het grote voertuig.

Hans: Alleen is er volgens de dharma helemaal geen geest om te temmen, geen zelf om te bevrijden, geen wezen om te verlossen, en geen wereld om te verbeteren. Alles ontstaat immers afhankelijk van al het andere.

Allaart: Ja, dat is wel een beetje tegenstrijdig.

5. Een zenboeddhist heeft altijd wat te doen

Wie is er bang voor de leegte van een vroegtijdig voltooid leven?

Hans: Dat is nog zacht uitgedrukt. Boeddhisten streven het onmogelijke na en sporen anderen aan het onmogelijke na te streven. Niet alleen in hun engagement, maar ook op hun kussentje. Hoe zou dat niet tot chronische onvrede kunnen lijden?

Allaart: Het onmogelijke?

Hans: Onbeweeglijk zitten met de aandacht eenpuntig op de ademhaling gericht – om na iedere sessie vast te moeten stellen dat het je weer niet gelukt is. Volgende keer beter.

Onoplosbare raadsels oplossen – om bij iedere daisan vast te moeten stellen dat je er weer naast zit. Volgende keer beter.

De Grote Weg gaan zonder enige verwachting – om na iedere oefening vast te moeten stellen dat je nog steeds op satori hoopt. Volgende keer beter.

Helemaal spontaan zijn – om in iedere situatie vast te moeten stellen dat je nog steeds secundair reageert. Volgende keer beter.

Geloften afleggen – om aan het eind van iedere dag vast te moeten stellen dat je ze weer niet volledig hebt nageleefd. Volgende keer beter.

Alles met totale overgave doen – om aan het eind van iedere handeling vast te moeten stellen dat je je kop er weer niet bij had. Volgende keer beter.

Er is altijd een volgende keer, menen ze, het kan altijd beter, geloven ze, en daarom hebben boeddhisten levenslang.

Allaart: Misschien is het ons daar wel om te doen. Uit angst voor de leegte van een voortijdig voltooid leven.

Hans: Waaraan herken je de boeddhist? Aan zijn achtvoudige to-do list.

Allaart: Jij bent niet bang voor de leegte van een voortijdig voltooid leven?

Hans: Ik heb niets meer te vrezen. Mijn leven is al tien jaar voltooid.

6. De balans tussen het Grote Mysterie en het dagelijks leven

Een streven dat hoe dan ook gedoemd lijkt om te mislukken. Want ‘vaak is er die aandacht niet’, geeft Maarten ruiterlijk toe. Zelfs niet na een zenpraktijk van een halve eeuw. En wie kan daarop bogen?

Allaart: Heb jij de balans bereikt tussen het Grote Mysterie en het dagelijks leven waar Maarten Houtman naar verwijst?

Hans: Dat hoef ik niet. Als je het Grote Mysterie zoekt vind je het dagelijks leven en als je het dagelijks leven onderzoekt begrijp je er niks meer van. Dus wat is het verschil?

Allaart: Voor jou is er geen verschil tussen het Grote Mysterie en het dagelijks leven.

Hans: Nee. Daarmee stort het denksysteem in waarbinnen het zogenaamd gewone en het zogenaamde Andere als afzonderlijke entiteiten kunnen verschijnen, uit balans kunnen raken en weer in balans moeten worden gebracht en gehouden.

Allaart: Zonder entiteiten geen balanceeract.

Hans: Dat is pas balans.

Allaart: Bedoel je dat het gewone en het Andere in werkelijkheid leeg zijn?

Hans: Misschien zijn ze reëel, misschien zijn ze illusoir, misschien zijn ze leeg, misschien vormen ze een ondeelbaar geheel of een eenheid of de keerzijden van een munt, misschien zijn het allemaal maar woorden, hoe stel je zoiets vast?

Allaart: Ik heb geen idee.

Hans: Nou, ik ook niet. Vandaar dat ‘die aandacht […] waarin dat Andere mee kan spelen’ op mij een beetje gewild overkomt. Een trucje, zou jij zeggen. Voortkomend uit een twijfelachtig maar gekoesterd onderscheid.

Een trucje dat hoe dan ook gedoemd lijkt om te mislukken. Want ‘vaak is er die aandacht niet’, geeft ook Maarten ruiterlijk toe. Zelfs niet na een zenpraktijk van een halve eeuw. En wie kan daarop bogen?

7. Zen is geen-truc

maar ik heb niets tegen trucs

Allaart: Is zen voor jou een truc?

Hans: Zen is voor mij geen-truc.

Allaart: Heb jij iets tegen trucs?

Hans: Ik heb niets tegen trucs. Dat zou het volgende ideaal zijn.

Allaart: Heb jij iets tegen idealen?

Hans: Ik heb niets tegen idealen. Dat zou het volgende ideaal zijn.

Ik heb ook niets tegen mensen die hun hele leven naar eenvoud, balans, onbeweeglijkheid, spontaniteit, volmaaktheid, aandachtigheid of overgave streven, of proberen niks te zijn, of wat dan ook.

Allaart: Van jou mogen ze.

Hans: Ik wens ze veel succes. Ook in hun volgende levens.

Allaart: En jij?

Hans: Ik weet alleen maar niet.

Allaart: En dat kan je iedereen aanraden.

Hans: Ik kan niemand iets aan- of afraden. Dit ook niet. In tegenstelling tot Houtman snap ik er geen hout van.

Allaart: Wou jij de nestor van de Nederlandse zenbeweging naar de kroon steken?

Hans: Dat ik voor eeuwig in Zijn Schaduw mag staan.

Allaart: Als iemand die wél permanent in agnose* verkeert en er nooit eens uitvalt, bedoel ik.

Hans: Ik verkeer nergens in. Vandaar dat ik er nooit eens uitval. Snappie?

Allaart: Nee.

Hans: Eenvoudiger kan ik het niet maken.

Allaart: Toch bedankt.

Hans: Volgende keer beter.

* agnose (a-gnose): niet-weten

Deze tekst maakt deel uit van Zondagskindjes, een serie teksten over niet-weten die geen deel uitmaken van een serie. Illustraties Lucienne van Dam

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Hans van Dam Tags: achtvoudig pad, agnose, brieven zen, dharma, eenvoud, mahayana, niet-weten, weetnietgeest, zen, zondagskindjes

Lees ook:

  1. De achtvoudige groeten
  2. Onpeilbaar is de vrijheid van wie niet weet
  3. Dubbele lotus of dubbele houdgreep? Mediteren zonder mediteren
  4. Linji Lu preek 37 – Woorden zijn lijmstokken

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Primaire Sidebar

Door:

Hans van Dam

Series. Boeken. NietWeten.nl. Het Agnoseblog. Mail: info(apenstaartje)nietweten.nl 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 19 april 2021
    Online Dhammakaya-meditatie
  • 21 april 2021
    Zen Spirit Doorgaande groep Meditatie Arnhem
  • 21 april 2021
    'Natuur: één Leven' - ONLINE Lezingenserie
  • 22 april 2021
    Doorlopende groep Vipassana Haarlem
  • 25 april 2021
    Open les Kum Nye Tibetaanse Yoga | Online
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

Van de bergen naar de stad

Kees Moerbeek - 18 april 2021

De leiders van het Nieuwe Boeddhisme (shin bukkyō) beweerden dat het Japanse boeddhisme evolutionair de meest geavanceerde vorm was van Boeddha’s leer. Anderen gingen zelfs zover om te beweren dat het zuivere boeddhisme alleen in Japan bewaard is gebleven.

Het zelfgekozen levenseinde

Erik Hoogcarspel - 15 april 2021

Je hoort steeds meer tegenwoordig dat een leven “voltooid” kan zijn, alsof het leven een klus is die je moet klaren. Ik begrijp het gevoel, maar uit de bijna-doodervaringen blijkt dat mensen die op het randje zijn geweest opeens andere opvattingen hebben gekregen.

De brug tussen China en Japan

Kees Moerbeek - 4 april 2021

Toen het koninkrijk Silla zich in het jaar 57 losmaakte van China, ontstonden de Drie Koninkrijken van Korea. Dit waren: het koninkrijk Goguryeo, het koninkrijk Baekje en het koninkrijk Silla. Dit artikel gaat met grote stappen door de geschiedenis van Korea. Eeuwenlang was het land de brug die China met Japan verbond en ook de brug waarover de Boeddha naar Japan reisde.

Ardan

Ardan - 4 april 2021

...

Over het lijden van boeddhisten in Bangladesh

Kees Moerbeek - 28 maart 2021

Bangladesh werd in 1971 na een wrede onafhankelijkheidsoorlog onafhankelijk van Pakistan. Dit ‘land van de Bengalen’, de letterlijke betekenis van ‘Bangladesh’, is de delta van de rivieren de Ganges en de Brahmaputra en grenst zowel aan India als aan Myanmar. Zo’n 0,6% van de ruim 162 miljoen Bengalen is Theravada boeddhist en 95% is moslim. In 1988 werd de islam er staatsgodsdienst. Dit artikel gaat over de grote lijnen van de positie van de boeddhisten.

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

Meest recente berichten

  • Van de bergen naar de stad
  • Dick – De zin van zen
  • Lente
  • Ardan
  • Niet-weten als passe-partout: het zelf

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

loading Annuleren
Bericht niet verstuurd - controleer je e-mailadres!
E-mail-controle mislukt, probeer het opnieuw
Helaas, je blog kan geen berichten per e-mail delen.
Boeddhistisch Dagblad
Powered by  GDPR Cookie Compliance
Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Bezoekersstatistieken

We gebruiken Google Analytics voor het bijhouden van bezoekerscijfers.

Dit helpt ons bij het verbeteren van de website; zo weten we wat wel en niet gebruikt of gelezen wordt.

Alle cookies staan uit in je browser. Zet cookies aan alsjeblieft, als je wil dat we je voorkeuren opslaan,

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens