• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Elfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Home » Boeddhisme » Een boeddhistische maatschappijvisie?

Een boeddhistische maatschappijvisie?

1 januari 2022 door Taigu

Bestaat er binnen het boeddhisme iets van een verbindende maatschappijvisie? Is zo’n visie per definitie een sociaalecologische? Terwijl paus Franciscus op wereldschaal het initiatief naar zich toetrekt met de contouren van een sociaal programma, maakt de urgentie van de problemen een omvattender bijdrage van het boeddhisme wenselijk

Gisteravond weer eens naar bed gegaan met Robert Hartzema. Ik had even een existentiële ‘reality check’ nodig. Het besef van de ‘zee van lijden’ waarin we leven, vliegt me de afgelopen dagen nogal naar de keel.

Hartzema verstaat de kunst om de rauwe werkelijkheid lekker rauw te verwoorden. Negenennegentig procent van de mensheid conformeert zich meestal aan de algehele maatschappelijke verwarring en schept zoveel herrie om zich heen dat de stilte niet meer opvalt, schrijft hij in zijn boek Boeddhistische psychologie (2008).

“Voordat je aan het pad naar bewustwording en bevrijding begon, ging het eigenlijk heel goed met je. Je leefde je leven, plaatste je hoop op de toekomst en legde de schuld voor wat misging bij je verleden,” aldus Hartzema. “Frustraties, angsten en irritaties in het heden projecteerde je op je partner, je baas, je kinderen, je ouders of de wereld. […] Je speelde je rol, maakte promotie, versierde een leuke partner, kocht een huis, scheurde naar je werk, altijd op zoek naar pleziertjes, kortstondige momenten van bevestiging, macht, genot en vergetelheid. Je herkende je verwarring ook niet als verwarring. Je kon toch gewoon gaan sporten of nieuwe kleren kopen?” (blz. 318-319)

Verder is Boeddhistische psychologie een vreemd boek. Hartzema rubriceert de ‘psychologische inzichten uit het boeddhisme’ onder de noemers van hinayana, mahayana, vajrayana en dzogchen. Een indeling die ik niet kan volgen, te meer daar ik in de uitwerking hiervan in zijn boek nauwelijks verschillen zie tussen deze perspectieven, en al helemaal niet de superioriteit van dzogchen die de auteur lijkt te suggereren. Er zijn op dit gebied betere boeken, met een meer specifieke psychologische component.

Maatschappijvisie

Bestaat er ook boeddhistische sociologie?

Boeddhisme legt zo vaak de nadruk op het individu en diens ontwaken. Te veel?

O, pardon. Er zijn mensen van wie je het niet over ‘het’ boeddhisme mag hebben. Ik heb daar de afgelopen tijd over nagedacht, maar is ook dit niet een beetje bijziend?
Wat is het probleem eigenlijk zolang je je ervan bewust bent dat het een containerbegrip is? We gebruiken toch ook andere containerbegrippen, zoals het kapitalisme en het socialisme, zonder ons te bekommeren om de verschillende fenomenen die onder deze vlag schuilgaan. En spreken we niet over christendom en islam zonder ieder moment te opponeren dat we alleen betekenisvol kunnen spreken over evangelisch, mormoons, doopsgezind of katholiek, of over sjiitisch, sunni of ibadi?
Misschien zou het goed zijn om, met respect voor de verscheidenheid, wat vaker het gemeenschappelijke binnen het boeddhisme (en tussen boeddhisme en andere stromingen) in het vizier te nemen.

Bestaat er iets van een verbindende maatschappijvisie in het boeddhisme?

Ik kom daar mede op omdat we nu ineens een bisschop van Rome hebben die de naam heeft aangenomen van de bodhisattva Franciscus en serieus werk lijkt te willen maken van diens sociale program.

Franciscus van Assisi leefde in Italië in het begin van de dertiende eeuw en was daarmee een tijdgenoot van een geheel anders geaarde religieuze vernieuwer, zenmeester Eihei Dogen, in het verre Japan, een compleet andere wereld gezien vanuit het middeleeuwse Europa.

Heiligen

Bodhisattva’s zijn er in soorten en maten. Je hebt grote klassiekers, zoals Avalokiteshvara (Kwan Yin) en Manjusri. Je zou ook kunnen zeggen: dit zijn de heiligen van het boeddhisme, symboolfiguren die in de van generatie op generatie overgeleverde religieuze traditie krachtenvelden zijn gaan vertegenwoordigen waartoe mensen zich kunnen wenden voor hulp of inspiratie. In de rijke geschiedenis van het boeddhisme zijn (en worden) zulke bodhisattva’s vaak vereerd en voorgesteld alsof ze hun verblijf in hemelse sferen hebben.

Een ander soort bodhisattva leeft tussen ons in. Het zijn de onbaatzuchtige mensen die zich, al dan niet vanuit een boeddhistische overtuiging, geheel inzetten voor hun omgeving. Die niet blijven zitten op de mat, maar zich zo nodig zonder vrees tegen bestaande maatschappelijke verhoudingen in bewegen.

Het onderscheid tussen grote en kleine bodhisattva’s ontleen ik aan het boek Geen dood, geen vrees van Thich Nhat Hanh, eveneens uit 2008 (hoofdstuk acht).
Franciscus is als bodhisattva door de eeuwen heen een van de meest aansprekende succesnummers in het rooms-katholieke repertoire gebleken. “Wees geloofd, mijn Heer, met al uw schepselen, speciaal Heer broeder zon,” dichtte hij rond het jaar 1225 in zijn beroemde Zonnelied.

Profeet

In datzelfde lied bezingt hij ook andere dharma’s: zuster maan, broeder wind, zuster water, broeder vuur en “onze zuster moeder aarde die ons draagt en voedt en allerlei gewassen groeien doet, kleurrijke bomen en gras.”

Ik lees het na in Franciscus van Assisi. Een profeet voor onze tijd door N.G. van Doornik, een boek uit de jaren tachtig van de vorige eeuw. Ik heb het overgehouden aan een indrukwekkende jongerenretraite die ik in die tijd als student bijwoonde in een franciscaans klooster in de buurt van Nijmegen.

Terwijl ik lees over Franciscus welt in mij het beeld op van Thich Nhat Hanh, een eigentijdse bodhisattva die op een vergelijkbare wijze leeft naar de waarden van armoe, eenvoud en verbondenheid met de natuur, ook tegen de tijdgeest in. Het Zonnelied van Franciscus ademt de geest van het interzijn. Zowel hij als Thich Nhat Hanh kunnen met recht ‘profeten voor onze tijd’ worden genoemd. Profeten die, zoals in de bijbel, de doem over de samenleving zien aankomen, maar ook een visie op een uitweg bieden.

In een diepgravend interview met de Britse krant The Guardian heeft Thich Nhat Hanh in januari 2013 gesproken over zijn maatschappijvisie. Het geaccumuleerde karma van een wereld waarin mensen zich niet verbonden voelen met het geheel, kan binnen honderd jaar leiden tot de ondergang van de aarde die ons voedt. Mensen maken zichzelf het (samen)leven misschien onmogelijk, maar de aarde leeft voort. Die heeft een andere tijdshorizon en kan miljoenen jaren nemen voor herstel. Zijn antwoord op de crisis: allemaal zo snel mogelijk bodhisattva worden.

Progressief

Zou je kunnen zeggen dat Thich Nhat Hanh met zijn toegepaste, sociaal geëngageerde boeddhisme ons anno nu een zelfde soort sociaal programma en dito beweging voorhoudt als Franciscus de geldeconomie van het dertiende eeuwse Europa?

Is de boeddhistische maatschappijvisie per definitie een sociaalecologische? Zijn boeddhisten in politiek opzicht allemaal progressief, op een GroenLinks-achtige manier, niet per se anti-globalistisch, maar wel met een accent op participatieve democratie en zoveel mogelijk lokale economische kleinschaligheid?

Ik weet het antwoord niet.

De enige gemeenschappelijke deler die ik in het boeddhisme wat betreft maatschappijvisie vind, is ‘sociale harmonie’, maar dat is in zijn uitwerking rijkelijk vaag. Mijn indruk is dat er binnen het boeddhisme historisch gezien aanzienlijk minder werk is gemaakt van een visie op het samenleven dan in de christelijke kerken. Mede daarom kan paus Franciscus nu op wereldschaal het initiatief naar zich toetrekken met de contouren van een sociaal programma. Het boeddhisme opereert meer vanuit de marge, terwijl de urgentie van de problemen ook daarvan een omvattender bijdrage wenselijk zou maken.

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Boeddhisme, Columns, Jules Prast, Zen Tags: Franciscus Assisi, Jules Prast, Kwan Yin Huis, Manjusri, paus, Thich Nhat Hanh

Lees ook:

  1. Een boeddhistische maatschappijvisie?
  2. De opvolger van Buddhaghosa XII
  3. Het lied van het niet weten
  4. Met en zonder bodhisattva’s

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. kees moerbeek zegt

    1 januari 2022 om 17:00

    ‘Terwijl paus Franciscus op wereldschaal het initiatief naar zich toetrekt met de contouren van een sociaal programma, maakt de urgentie van de problemen een omvattender bijdrage van het boeddhisme wenselijk’

    Dat van paus Franciscus is mij niet opgevallen. Het is bovendien maar net hoe je het begrip ‘contouren van een sociaal programma’ omschrijft. ‘Het’ boeddhisme spreekt zich ook uit over sociale verhoudingen. Echter, de tijd rond het begin van onze jaartelling, die van de Boeddha vele honderden jaren eerder en in India, is niet het Rome van inmiddels 2022. Een programma verandert niets, menselijk gedrag wel.

    De urgentie van de problemen zou om een omvattender bijdrage van het boeddhisme wenselijk maken. Het lijkt me niet dat de paus dit beweert, mede omdat het compleet overbodig is. Onderschat mensen niet!

    De beste wensen voor 2022

  2. Ujukarin zegt

    2 januari 2022 om 12:43

    Bodhisattva’s die de handen uit de mouwen steken altijd welkom, broeder Taigu!
    Een belangrijke reden waarom geëngageerd boeddhisme, wat wel degelijk in vele vormen (en op relatief kleine schaal) bestaat, geen grote ‘verbindende maatschappijvisie’ ontwikkelt is dat een serieus boeddhist herkent dat de maatschappij bestaat niet alleen uit individuen maar ook uit groepen. Dus uit potentieele arya’s (edelen van hart) naast bala’s (domme groepsdieren), uit slimmerikken naast schapen.
    En échte verandering van de maatschappij kan alleen gebeuren door jezelf richting slimmerik te ontwikkelen; schaaps-gedrag kan maximaal een tijdelijk hulpmiddel zijn, ter compensatie van negatief groeps/schaapsgedrag in bijvoorbeeld klimaatontkenners, overconsumptie-aanjagers of verdedigers van elke vorm van discriminatie/racisme.

    Vandaar dat ik je oproep tot meer zichtbaar boeddhistisch altruïsme, geïnspireerd door pakweg Kwan-Yin, volop ondersteun. Mits de geachte dames en heren aktivisten die valkuilen van het groepsgedrag direct erkennen en zoveel mogelijk gaan vermijden. Zonder dat belandt je slechts in de Politiek, en in machsstructuren zoals die dominant zijn in vele andere religies inclusief Rome…

    With folded palms,

Primaire Sidebar

Door:

Taigu

Taigu (1961) is historicus, auteur en zenboeddhist met een zwak voor de nembutsu. Hij laat zijn geest vrijmoedig dwalen over het boeddhisme en de wereld. Evenals bij de Japanse zendichter Ryokan Taigu staat zijn dharmanaam voor ‘grote dwaas’. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 27 juni 2022 - 3 juli 2022
    Zomer Retraite met Losang Gendun
  • 2 juli 2022
    Zazenkai Zengroep Oshida met Helma Jifu Vulink
  • 3 juli 2022
    Kum Nye Yoga op zondag | Online
  • 4 juli 2022
    Open Les Kum Nye Yoga en Meditatie | Live op ma-di-wo
  • 4 juli 2022
    Online course The Twelve Links of Interdependent Origination
  • bekijk de agenda

De werkplaats

De werkplaats.

Boeddhistische kunstenaars

Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
lees meer »

Pakhuis van Verlangen

In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

Boekbespreking – Michael Bakoenin, God, de Staat en andere vormen van dictatuur

Erik Hoogcarspel - 30 juni 2022

Nog steeds, ook op de klimaatdemonstratie van 19 juni jl., ziet men groepen in het zwart geklede jongeren mee demonstreren die zich presenteren als vertegenwoordigers van het anarchisme. Deze groepen kunnen in het buitenland erg agressief optreden en zelfs banden onderhouden met extreemrechts. Vele oppassende burgers zien het anarchisme aan voor een uiting van jeugdige overmoed, die vanzelf wel zal overgaan. Hoe kun je immers een staat besturen zonder regering? Was het anarchisme niet een soort extreem communisme en hebben we niet gezien dat het communisme gewoon een slecht systeem is?

Boekbespreking – Renée Girard, de romantische leugen en de romaneske waarheid

Erik Hoogcarspel - 14 juni 2022

Volgens de literatuurwetenschapper René Girard (1923 – 2015) worden we juist niet als een uniek zelf geboren. Dit is volgens hem een romantische leugen waarmee we onszelf voor de gek houden. We ontwikkelen ons niet eens tot een uniek zelf, want in de regel worden onze keuzes niet gemotiveerd door een eigen unieke behoefte. We willen meestal graag hebben wat anderen al hebben, juist omdat die anderen dit willen hebben.

Hein Thijssen – ‘God was gewoon een implantaat’

Joop Ha Hoek - 9 juni 2022

‘Wanneer precies weet ik niet meer, maar op een bepaald punt in mijn leven brak mijn kritische geest open. Ik kan me ook niet meer herinneren hoe en op grond waarvan, maar er brak een periode aan waarbij ik me serieus begon af te vragen: hoe kom ik aan het begrip god’? God zat in mijn hoofd als een vage, vormloze massa. Ik moest toen heel nuchter vaststellen dat het begrip ´god´ geen weten was, geen ervaring, maar mij door mensen in  mijn omgeving was aangepraat, in mijn geest was geplant. God was gewoon een implantaat.´

Hein Thijssen – ´Het leven is een schijtende merel´

Joop Ha Hoek - 9 juni 2022

‘Alleen voor een ontwaakte is het achtvoudige pad een natuurlijke zaak’

Boekbespreking – Bernard Mandeville, een ondeugende denker?

Erik Hoogcarspel - 9 juni 2022

Bernard Mandeville (1670 – 1733) werd geboren in een gegoede remonstrantse familie te Rotterdam. Hij studeerde in Leiden en vertrok tegen het einde van de 17e eeuw naar Londen om er een medische praktijk op te zetten. Daar schreef hij eerst luchtige stukjes proza in tijdschriften, maar later publiceerde hij ook over geneeskunde en economie. Zijn bekendste boek is “De fabel van de bijen”.

Meer onder 'pakhuis van verlangen'

Footer

Boeddhistisch Dagblad

over ons

Recente berichten

  • Het hoogste niveau van zen is vrij van zen
  • Het jaar 2022 – dag 180 – debat
  • Boeddhistische doeners en denkers – de serie (58)
  • Dôgen over meditatie en verlichting
  • Wakker Dier – Nederland telt 999 megastallen

Reageren

We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

Over het BD

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
Lees ons colofon.

Zie ook

  • Contact
  • Over ons
  • Columns
  • Reageren op de krantensite

Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

 

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

 

Privacy en cookies

Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

Noodzakelijke cookies

Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

Privacy

Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens