Herinneringen aan Harada Tangen roshi – gebed

Op een dag vroeg een jonge bewoner van de tempel aan roshisama: ‘Wat is de juiste manier om te bidden?’ Er viel een stilte. Het was een koude, grijze morgen en we zaten na de theeceremonie enigszins ineengedoken om roshisama heen. Bidden is niet een uitdrukking die normaal gesproken in zen gebezigd wordt. Het had misschien met de Ierse afkomst van de jongeman te maken, dat deze vraag nu gesteld moest worden. Roshisama sprak: ‘De meeste mensen bidden om iets te krijgen. Ze bidden voor hun gezondheid, of om een mooie auto of om succes… Maar is het niet veel beter om te bidden om jezelf te vergeten? En vrij te worden van elk verlangen? Laat alles wat je doet een gebed zijn! Of je nu de tuin aanharkt, je rijst eet of je handen wast… alles kan een onafgebroken gebed zijn. Dat is de beste manier om te bidden, is het niet zo?’ Overgave in het dagelijkse handelen, ​ichi tantei. In simpel Engels noemde roshisama dat ‘only one doing’.

Baby English

Als ik bij hem kwam voor dokusan (gesprek) en de tolk was er niet, ging roshisama over op zijn ‘baby English’ – zoals hij het zelf lachend noemde. Dan vatte hij zijn instructies in een paar bijeengeraapte Engelse termen samen. ‘Truth yourself’ was zijn stokpaardje: hij bleef het maar herhalen. In het Japans was het ‘honrai no jikko’ – je Ware Zelf. Helaas had ik in die tijd maar een heel vaag idee van wat dat Ware Zelf nou precies kon zijn. Ik geloof nu, dat hij me direct in dat moment wilde verwijzen naar mijn ware natuur, immer aanwezig, tijdloos, vredig, vrij, om me van mijn persoonlijke verhaal te verlossen. ‘Kongen no kongen – root of roots’ (de wortel der wortels) noemde hij het ook vol passie. Puur bewustzijn, voorbij alle verschijnselen van de wereld. Maar in die eerste jaren zag ik allerlei hindernissen, geloofde in al mijn oordelen en gedachten. Tegelijk voelde ik door zijn simpele Dharma wel aan, dat al die dingen waar ik over piekerde, eigenlijk niet van belang waren. Hij stelde me op de een of andere manier gerust. ‘Only truth yourself!’ zei hij met stralende ogen, vol overtuiging. Dan ging hij verder: ‘Wise man unnecessary’, en wapperde afwijzend met zijn hand – de zijden robe om zijn arm zwaaide zachtjes mee.

Hij bedoelde: probeer niet slim te zijn en alles goed te begrijpen; laat al dat denken gewoon weg! Zijn nadrukkelijke ‘Only follow master teach!’ betekende: doe alleen maar de oefening die de meester je opdraagt! Precies dat vond ik moeilijk genoeg: als ik mijn adem wilde volgen, kon ik me niet concentreren en begon dan verschrikkelijk aan mezelf te twijfelen, wat het niet beter maakte. Dat leek in niets op de heldenverhalen van roshisama zelf. Zo kwam ik steeds opnieuw in een piekerspiraal terecht. Hoe moest dat nu met die Grote Verlichting? Keer op keer zat ik daar voor hem op de tatami, op mijn knieën. Roshisama op zijn zijden zabuton, met zijn kyosaku (staf) in de hand. Achter hem een reusachtige zwart-wit foto van zijn eigen meester Daiun Sogaku, die met zijn zwarte kraalogen dwars door je heen leek te kijken. De wanden van de ruimte (de kaisando) gevuld met gelakte herdenkstaven voor de overledenen. Al met al genoeg om je heel nietig te weten; een kleine momentopname in een eeuwenoude traditie. Maar ik zou mijn geploeter nooit opgeven – en roshisama leek eeuwig bereid ons verder aan te moedigen zo goed hij kon.