• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst

Boeddhistisch Dagblad

Ontwart en ontwikkelt

Header Rechts

Elfde jaargang

Zoek op deze site

  • Home
  • Agenda
    • Geef je activiteit door
  • Columns
    • Andre Baets
    • Dharmapelgrim
    • Bertjan Oosterbeek
    • Dick Verstegen
    • Edel Maex
    • Eelco van der Meulen
    • Emmaho
    • Goff Smeets
    • Hans van Dam
    • Joop Hoek
    • Jules Prast
    • Paul de Blot
    • Ramo de Boer
    • Rob van Boven en Luuk Mur
    • Ronald Hermsen
    • Theo Niessen
    • Xavier Vandeputte
    • Zeshin van der Plas
  • Nieuws
  • Contact
    • Steun het BD
    • Mailinglijst
  • Series
    • Boeddha in de Linie
    • De werkplaats
    • Recepten
    • De Linji Lu
    • De Poortloze Poort
    • Denkers en doeners
    • De Oude Cheng
    • Meester Tja en de Tao van Niet-Weten
    • Fabels door Goff
    • Cartoons van Ardan
    • Tekeningen Sodis Vita
    • De derwisj en de dwaas
  • Over ons
  • Privacy

Home » Columns » Andre Baets » Evam me sutam, aldus heb ik gehoord…

Evam me sutam, aldus heb ik gehoord…

23 april 2016 door André Baets

‘Evam me sutam’, aldus heb ik gehoord.

Deze woorden werden uitgesproken door Ananda, de neef en persoonlijke verzorger van de Boeddha. Volgens de traditie had hij een uitzonderlijk geheugen en reciteerde hij, tijdens het eerste concilie dat vlak na de dood van de Boeddha werd gehouden, alle leerredes.

Evam me sutam is dan ook, traditiegetrouw, de aanhef van elke sutta in de Pali-Canon.

Al van in de tijd van de Boeddha vormen de uposatha de ruggengraat van het boeddhistische jaar.

Hierbij wordt de maankalender gevolgd. De vier maanstanden – volle maan, eerste kwartier, laatste kwartier en nieuwe maan, delen de maand op. Bij volle en nieuwe maan wordt er in de kloosters de kloosterleefregels gereciteerd en wordt er extra gemediteerd. De leken, die op die dagen de voorschriften extra proberen te volgen, komen naar de tempels om naar de voordrachten van de monniken te luisteren.

Ook de feestdagen zijn gekoppeld aan deze uposatha en dan vooral aan de volle maan dagen.

Evam me sutam, aldus heb ik gehoord…

Dvedhavitakka-Sutta MN 19 (1). Het tweevoudige denken.

De Boeddha verhaalt van de tijd voor zijn ontwaken. Hij geeft aan hoe hij leerde onheilzame gedachten te vervangen door heilzame. Deze methode is verrassend modern en blijkt succesvol in de huidige cognitieve psychotherapie.

Eens verbleef de Verhevene in Savatthi, in het Jetavana, het park van Anathapindika. Daar richtte hij zich tot de monniken:

“Monniken, voor mijn ontwaken, toen in nog een niet ontwaakte bodhisattha was dacht ik het volgende: “Als ik nu eens steeds mijn gedachten in twee categorieën zou verdelen.”

Zo zette ik mijn zinnelijke gedachten, mijn boze gedachten, mijn agressieve gedachten aan één kant en mijn gedachten aan verzaking, mijn gedachten die vrij waren van boosheid, mijn gedachten die vrij waren van agressie aan de andere kant.”

[Iets gelijkaardigs vinden we terug in het levensverhaal van Milarepa, de grote Tibetaanse yogi.

Milarepa, zo wil het verhaal, had in zijn grot een hoopje steentjes, witte en zwarte door elkaar. Bij een heilzame gedachte legde hij links, in een kom, een wit steentje en bij een onheilzame gedachte rechts een zwart. Hij bleef dit doen totdat de kom voor de zwarte steentjes leeg bleef.]

…”Terwijl ik zo niet aflatend, ijverig, resoluut verwijlde, rees er [soms] een zinnelijke gedachte in mij op.

Ik had dan het volgende inzicht:

“Deze zinnelijke gedachte leidt tot beschadiging van mijzelf, tot beschadiging van anderen, tot beschadiging van beiden. Zij staat inzicht in de weg, is verbonden met mentale problemen en leidt niet tot nibbana.

Dit overwegend, zakte deze gedachte weg. Zo, monniken, gaf ik een zinnelijke gedachte op. Steeds wanneer zij opkwam, verdreef ik haar, maakte ik er een einde aan.

Hetzelfde deed ik met boze en agressieve gedachten.”

“Monniken, waar een persoon veel aan denkt en overweegt, in die richting buigt zich zijn geest. Als iemand vaak zinnelijke gedachten najaagt en koestert, dan cultiveert hij deze gedachten, dan neigt zijn geest tot zinnelijke gedachten.

Hetzelfde geldt voor boze en agressieve gedachten.”…

[ Vervolgens geeft de Verhevene een gelijkenis:]

…”Het is te vergelijken met een herder die de laatste maand van het regenseizoen, wanneer het koren rijp op het veld staat, zijn koeien hoedt. Hij zal ze steeds met een stok daarvandaan slaan en meppen; hij zal ze tegenhouden [zo niet vertrappelen zij de oogst]. En waarom? Die koeherder ziet immers geseling, gevangenneming, confiscatie en berisping in het verschiet [omdat zijn koeien de gewassen vertrappelen]. Net zo zag ik het nadeel van onheilzame, zinnelijke gedachten.”

“Toen ik zo, monniken, niet aflatend, ijverig, resoluut verwijlde, rees er [soms] een gedachte aan verzaking [aan het opgeven van onheilzame gedachten en het cultiveren van heilzame] op.

“Ik had dan het volgende inzicht:

Deze gedachte aan verzaking leidt niet tot beschadiging van mijzelf, niet tot beschadiging van anderen, niet tot beschadiging van beiden. Zij bevordert inzicht, is niet verbonden met mentale problemen, leidt tot nibbana.

Als ik deze gedachte gedurende de dag en de nacht zou overwegen en koesteren, dan ervaar ik op grond daarvan geen angst. Maar wanneer ik haar te lang overweeg en koester, dan wordt mijn lichaam moe. Wanneer mijn lichaam moe wordt, dan raakt mijn geest verstoord. Wanneer mijn geest verstoord is, dan is mijn geest ver van concentratie.”

[De Verhevene verwijst hier naar de ‘middenweg’ (majjhima patipada). Inspanning op het edele achtvoudige pad, dat eindigt in de juiste concentratie (samma samadhi) en ontwaken (nibbana) is noodzakelijk, maar lichaam en geest mogen niet verkrampen. Extremen moeten daarom vermeden worden.]

“Monniken, waar een persoon veel aan denkt en overweegt; in die richting buigt zich zijn geest. Als iemand vaak de gedachte aan verzaking overweegt en koestert, dan cultiveert hij gedachten aan verzaking, dan neigt zijn geest tot de gedachte aan verzaking.

Hetzelfde geldt voor gedachten die vrij zijn van boosheid en agressie.”

“Het is te vergelijken met een herder die in de laatste maand van het hete seizoen, wanneer alle gewassen de dorpen zijn binnengebracht, zijn koeien hoedt. Terwijl hij aan de voet van een boom zit, hoeft hij er alleen maar op te letten dat de koeien in de buurt blijven. Net zo hoefde ik er alleen maar op te letten dat de heilzame gedachten er bleven.”

“Zo werd in mij energie opgewekt; een onvertroebelde aandacht rees in mij op, mijn lichaam was rustig, mijn geest geconcentreerd, eenpuntig.”…

Na zijn geest aldus voorbereid te hebben beschrijft de Verhevene vervolgens de meditatieweg (jhana) die hij tijdens de nacht van zijn ontwaken is gegaan:

In het eerste stadium voelde hij zich vrij van storende objecten die het voorwerp van verlangen zouden kunnen zijn en van onheilzame mentale toestanden zoals haat en begeerte. Hierdoor maakte een gevoel van lichamelijk welbehagen en vreugde zich van hem meester. Denken en overwegen bleef bestaan.

Geleidelijk namen de gedachteprocessen af en ontstond er een toestand van innerlijke rust; waarbij zijn geest op één punt gericht was. Het lichamelijke welbehagen en het gevoel van vreugde, nu ontstaan uit concentratie, duurden voort. Dit was het tweede stadium van meditatie, dat geleidelijk door het verdwijnen van het gevoel van vreugde overging in het derde stadium, waarin hij alleen nog maar lichamelijk welbehagen en concentratie van de geest ervoer.

Toen ook het besef van het lichaam verdween [het fysieke lichaam is er nog, maar het bewuste besef ervan verdwijnt naar de achtergrond] bleef er alleen nog een ervaring van zuivere gelijkmoedigheid en aandacht over, vrij van vreugde en leed. Deze toestand werd door de Boeddha aangeduid als het vierde stadium.

Door het opeenvolgend wegvallen van denkprocessen en gevoelens had hij een diepgaande transformatie van zijn geest bereikt; een toestand van uiterste helderheid en stabiliteit.

Maar dit was nog niet het Ontwaken dat hij zocht en hij zette zijn zoektocht verder.

Nadat hij zijn geest op deze wijze geconcentreerd en gezuiverd had en hem onwankelbaar maar toch soepel en hanteerbaar had gemaakt; richtte hij hem op de herinnering van zijn vroegere bestaansvormen. Dit was het eerste weten.

Vervolgens daagde het tweede weten; namelijk het inzicht in de ethische causaliteit: heilzame daden hebben na de dood een goede bestemming en onheilzame daden hebben een slechte bestemming tot gevolg [ karma, oorzaak en gevolg].

Tenslotte bereikte hij het derde weten, de kennis van de totale vernietiging van de mentale vergiften [begeerte, haat en onwetendheid].

Gotama was tot Ontwaken gekomen en was dus een Boeddha. Hij was van alle vormen van mentaal lijden bevrijd en daarmee uit de keten van wedergeboortes (samsara) verlost.

[Binnen de theravada traditie wordt deze weg als uiterst moeilijk (maar niet onmogelijk!) beschouwd. Er wordt vaak gezegd dat de doorsnee mens in dit leven hooguit het tweede meditatiestadium kan bereiken. Alleen al de juiste voorbereiding tot de meditatie is een hele opgave.](2)

…”Het is te vergelijken, monniken, met een groot, laag gelegen moeras in een bos of in de wildernis, in de nabijheid waarvan een grote kudde herten verblijft.

Stel dat daar een man zou opduiken die uit was op hun ongeluk, op het verstoren van hun rust. Hij zou het veilige pad, dat daar was, afsluiten en een gevaarlijk pad openleggen. Hij zou een tamme hertenbok neerzetten en een tamme hinde opstellen. Zo zou die grote hertenkudde na verloop van tijd tot rampspoed komen en sterk in aantal afnemen.

Stel dat daar een andere man zou opduiken die uit was op hun geluk, op hun heil, op hun veiligheid. Hij zou het veilige, zekere pad, dat met vreugde te begaan is en dat daar al was, weer openleggen en het gevaarlijke pad afsluiten. Hij zou de tamme hertenbok wegjagen en de tamme hinde doden. Zo zou die grote hertenkudde na verloop van tijd tot groei en bloei komen en sterk in aantal toenemen.”

“Monniken, dit is de betekenis van deze vergelijking:
‘een groot laaggelegen moeras’ is een term voor de geneugten,
‘een grote kudde’ is een term voor de wezens,
‘een man die uit is op hun ongeluk’ is een term voor Mara, de Boze,
‘een gevaarlijk pad’ is een term voor het verkeerde achtvoudige pad,
‘een tamme hertenbok’ is een term voor de passie van vreugde,
‘een tamme hinde’ is een term voor onwetendheid,
‘een man die uit is op hun geluk’ is een term voor de Voleindigde,
‘het veilige, zekere pad, dat met vreugde te begaan is’ is een term voor het edele achtvoudige pad.”(3)

“Zo, monniken, heb ik het veilige, zekere pad, dat met vreugde te begaan is, opengelegd en het gevaarlijke pad afgesloten; de tamme hertenbok weggejaagd en de tamme hinde gedood”

“Wat door een meedogende leraar, die uit is op het heil van zijn leerlingen, gedaan moet worden, dat heb ik voor jullie gedaan.

Hier hebben jullie de voeten van de bomen, hier hebben jullie de lege hutten. Mediteert ( jhana ) monniken, weest niet nalatig, opdat jullie later geen spijt zullen hebben! Dit is mijn instructie aan jullie.”

Aldus sprak de Verhevene. De monniken waren verrukt en verheugden zich over zijn woorden.

(sutta ingekort)

1.Tenzij anders vermeld komen alle citaten van de Pali-Canon uit de vertalingen van Jan de Breet & Rob Janssen. Uitg. Asoka;

2.’Aldus sprak de Boeddha’ Jan de Breet & Rob Janssen Asoka 2007

  1. Het edele achtvoudige pad.

Juiste zienswijze: onderkennen wat heilzaam en onheilzaam is; het kennen van de vier edele waarheden; de aard kennen van gevoelens en zintuiglijke indrukken (de zes zintuigen: zien, horen, ruiken, proeven, voelen en denken)

Juiste gerichtheid: de geest gericht houden op het uiteindelijke doel: ontwaken. Wanneer iemand zijn gedachten en overwegingen in een bepaalde richting laat gaan, dan zal zijn geest in die richting buigen (bijvoorbeeld: zachtmoedigheid of boosheid…)

Juiste spreken: niet liegen, niet schelden of roddelen, niet zinledig babbelen of tweedracht zaaien.

Juiste handelen: niet doden, niet stelen, niet verdoven met bedwelmende middelen, zich op seksueel gedrag niet misdragen.

Juiste wijze van levensonderhoud: geen beroep uitoefenen waarmee men andere levende wezens schade berokkent (wapenverkoop, handel in dieren en mensen, verdovende middelen en vergiften).

Juiste inspanning: het opkomen van onheilzame, slechte gedachten voorkomen; het stoppen van reeds opgekomen onheilzame, slechte gedachten; het laten opkomen van heilzame gedachten en het laten voorbestaan en cultiveren van reeds opgekomen heilzame gedachten.

Juiste aandacht: zich helder bewust zijn van de staat waarin het lichaam verkeert, van de gevoelens die men koestert, van de geestestoestand waarin je, je bevind (bijvoorbeeld: vervuld zijn van haat of verstrooid zijn); en van de mentale factoren die op dit moment een rol spelen (bijvoorbeeld: zich bewust zijn van geestelijke sloomheid en traagheid als één van de vijf hindernissen).

Juiste concentratie: bestaat uit het beoefenen van de vier meditatiestadia (jhana) zoals beschreven bij het proces van ontwaken van Gotama. De vierde jhana is een voorwaarde voor het ontstaan van bevrijdend inzicht en transformatie van de persoonlijkheid; die bestaat uit de vernietiging van begeerte, haat en verwarring (de drie mentale vergiften).

*Het verkeerde achtvoudige pad, zoals hoger in de tekst vermeld, is dan gewoon het tegengestelde van het juiste edele achtvoudige pad (bijvoorbeeld: het niet onderkennen van wat heilzaam of onheilzaam is of wel een beroep uitoefenen waarmee men levende wezens schade berokkent).

 

 

 

Delen is rijkdom:

  • Twitter
  • LinkedIn
  • E-mail

Categorie: Achtergronden, Andre Baets, Boeddhisme, Nieuws Tags: Dvedhavitakka-Sutta MN 19 (1).

Lees ook:

  1. Evam me sutam, aldus heb ik gehoord…
  2. “Geef toorn op, laat eigendunk varen,”

Elke dag het BD in je mailbox?

Elke dag sturen we je een overzicht van de nieuwste berichten op het Boeddhistisch Dagblad. Gratis.

Wanneer wil je het overzicht ontvangen?

Lees Interacties

Reacties

  1. Siebe zegt

    24 april 2016 om 13:14

    Dank je wel. Fijn om dit artikel te lezen.

    Uit ervaring kan ik ook zeggen dat het zo werkt dat ‘waar een persoon veel aan denkt en overweegt, in die richting buigt zich zijn geest’.

    Waar een mens, zeker ik, toch veel aan denkt en overweegt is ‘hoe krijg ik een aangenaam gevoel?’, of in andere woorden, ‘hoe kom ik van mijn lijden af? ‘

    Als ongelukkige puber snoepte ik ontzettend veel. Elke pauze bij de Hema snoep kopen. Dat opeten als een bezetene, om telkens maar dat aangename gevoel te hebben en houden van snoep.

    Hoe menselijk eigenlijk ook die neiging is jezelf zulke aangename gevoelens te willen bezorgen, en de pijn weg te willen hebben, op een gegeven moment haalt dat je in.

    De pijn gaat niet echt weg en ondertussen gaat het beloningssysteem in het brein jou functioneren meer en meer beheersen. Je wordt met de dag onvrijer en afhankelijker. Het is alsof je een slapende reus in jezelf wakker hebt gemaakt.

    Nu zie ik dat maar vroeger niet. Wie staat daar nou ook bij stil? Nu kan ik wel zeggen dat door mijn vroegere wilsdaden mijn lichaam en geest vervuild zijn geraakt. Gewend aan het onheilzame.

    Het is gewoon waar dat als je jezelf wilt belonen, beloon je dan niet. Doe afstand van de gedachten en intenties om jezelf steeds aangename gevoelens te bezorgen. Maak dat niet sterk maar verzwak juist die behoefte. Want hoe minder je hunkert en zintuiglijke ervaringen begeert, hoe groter je algemene gevoel van welbevinden wordt.

    Overweeg steeds dat ‘jezelf belonen’ niet hetzelfde is als ‘jezelf even een aangenaam gevoel bezorgen’.
    Bezie het gevaar er van en ken het eerder als zelfbestraffing.

    Boeddhisme wil je vrijer maken niet afhankelijker. Boeddhisme wil je verheffen niet omlaag trekken in een materie/brein gedomineerde wereld.

    Dus ja, daar zit je dan op je kussen, jaren later, met het brein van een verslaafde, tot leed bestemd. De karmische schulden van de eerdere intenties van zintuiglijk genot ervarend, rijpend, kwellend, pijnlijk, onvrij, vuur, zuur.

    Het is niet anders. Zo gaat het. Wilsdaden halen je in. Pas op, wees niet naief en maak mensen wakker die op dit spoor zitten. Dit onderricht van de Boeddha is en blijft gewoon zijn geldigheid behouden. Het was vroeger waar en nu nog en later ook.

    Siebe

Primaire Sidebar

Door:

André Baets

Boeddhist en auteur (Kagyu, Zen en Theravada). André publiceert op zijn site Buddhavacana (woorden van de Ontwaakte) en het Boeddhistisch Dagblad sutta’s uit de Pali-Canon. 
Alle artikelen »

Ochtend- of avondeditie

Ochtend- of avondeditie ontvangen

Abonneer je

Elke dag gratis een overzicht van de berichten op het Boeddhistisch Dagblad in je mailbox.
Inschrijven »

Agenda

  • 19 augustus 2022 - 21 augustus 2022
    Retraite weekend | Vreugde van zijn: gelukkig zijn | Live | 19-21 aug
  • 22 augustus 2022 - 26 augustus 2022
    3-daagse boeddha vakantie
  • 26 augustus 2022 - 28 augustus 2022
    Retraite weekend | Liefde en Compassie voor jezelf en anderen | Live| 26-28 aug
  • 29 augustus 2022
    Discovering Buddhism open Class
  • 30 augustus 2022
    Inloopavond Maitreya instituut Amsterdam
  • bekijk de agenda
  • De werkplaats

    De werkplaats.

    Boeddhistische kunstenaars

    Artikelen en beschrijvingen van en over het werk van boeddhistische kunstenaars. Lezers/kunstenaars kunnen zich ook aanmelden met hun eigen werk.
    lees meer »

    Pakhuis van Verlangen

    In het Boeddhistisch pakhuis van verlangen blijven sommige teksten nog een tijdje op de leestafel liggen.

    Boekbespreking – Vrije staatkundige stellingen

    Erik Hoogcarspel - 17 augustus 2022

    De “Vrije staatkundige stellingen” ademt de sfeer van de moderniteit, de sfeer die het meest treffend werd verwoord door René Descartes, die 15 jaar daarvoor was overleden. Alles wat werkelijk is, is redelijk en alles wat redelijk is, is werkelijk.

    De rafelkant van onze democratische rechtsstaat – deel 2

    Kees Moerbeek - 14 augustus 2022

    De belangrijkste taak van de rechtvaardige, ‘wiel-draaiende vorst (de rājā cakkavattī) is het opheffen van armoede, die leidt tot diefstal en ander moreel wangedrag. De manier om criminaliteit te bestrijden is niet wreder straffen en de wet strikter toe te passen, maar mensen een gelegenheid en een perspectief bieden om op een eerlijke manier hun brood te verdienen. Hebben de mensen een acceptabele levensstandaard dan berokkenen zij anderen geen kwaad en zal het land vrede en rust kennen.

    De rafelkant van onze democratische rechtsstaat – Deel 1

    Kees Moerbeek - 7 augustus 2022

    De auteur signaleert een onontkoombare overgang naar een staatsgrenzen overstijgende vervlechting van belangrijke leefomstandigheden op economisch, cultureel, klimatologisch en technologisch gebied. Het verlies van houvast dat dit veroorzaakt valt samen met het verlies van de bescherming door de verzorgingsstaat. Dit wordt verergerd door de onverschilligheid in leidende politieke en economische kringen ten opzichte van de onzekerheid die de veranderingen oproepen. De weerstand die dit alles opwekt neemt op veel plaatsen onder invloed van populistische en autoritaire bewegingen ‘de vorm aan van een afwijzing van anderen, andersdenkenden en andersverschijnende mensen.’

    Woef hé…een signalering

    Erik Hoogcarspel - 4 augustus 2022

    Georg Luck (1926 – 2013) was hoogleraar aan de Universiteit in Baltimore, Verenigde Staten in de klassieke cultuur en talen. Aan het einde van zijn carrière heeft hij op verzoek van een collega een studie uitgevoerd naar een heel aparte groep van filosofen, de cynici. Het wordt cynicus is afgeleid van “hond”, kynos. Deze “honden” predikten voor het volk en leidden talentvolle leerlingen op.

    De kinderen hebben nu rust nodig. Over ouderverstoting.

    Rob van Boven en Luuk Mur - 2 augustus 2022

    De kinderen waren 5 en 4 jaar toen de moeder vertrok met de kinderen. Ze wilde niet langer als slaaf behandeld worden door haar man. De kinderrechter besliste dat het woonverblijf bij moeder was, er kwam een bezoekregeling met vader en er werd opgelegd dat de ouders mee zouden doen aan ouderbemiddeling. De bemiddeling werd geen succes en ook een tweede en derde poging mislukte. Toen kwam er een melding bij Veilig Thuis door de vrijwillige jeugdhulpverlening.

    Meer onder 'pakhuis van verlangen'

    Footer

    Boeddhistisch Dagblad

    over ons

    Recente berichten

    • Het jaar 2022 – dag 228 – nattigheid
    • Boeddhistische ervaringsdeskundigen gezocht
    • BD stopt met Halte Hertenkamp
    • Guy – Stilte
    • Suu Kyi – tot in totaal 17 jaar gevangenisstraf veroordeeld

    Reageren

    We vinden het geweldig om reacties op berichten te krijgen en op die manier in contact te komen met lezers, maar wat staan we wel en niet toe op de site?

    Over het BD

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten.
    Lees ons colofon.

    Zie ook

    • Contact
    • Over ons
    • Columns
    • Reageren op de krantensite

    Het Boeddhistisch Dagblad is een onafhankelijk journalistiek webmagazine over boeddhistische thema’s en inzichten. Lees ons colofon.

     

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken.  Via de instellingen kun je bepalen wat je wel of niet toestaat: bekijk je instellingen.

     

    Privacy en cookies

    Op deze website gebruiken we cookies voor het bijhouden van bezoekersstatistieken en als je reageert: je naam en mailadres.

    Zo houden we bij hoe de site gebruikt wordt en hoe vaak.

    Hier kun je instellen welke cookies je wel of niet toestaat.

    Noodzakelijke cookies

    Met deze cookies slaan we je voorkeuren in het gebruik van deze website op.

    If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

    Privacy

    Bekijk wat we wel of niet doen met je gegevens